Wil jij een goede samenvatting voor Literatuurgeschiedenis van het vak Nederlands?

Stop dan met zoeken: je vindt hem hier!

In deze samenvatting vind je een overzicht van de volgende periodes:

• De Middeleeuwen

  • Literatuur

• Periode 1500-1700

• Renaissance

  • Literatuur

• Periode 1700-1800

• Verlichting

  • Literatuur

• 1800-1875

• Romantiek

  • Literatuur
  • Upload je eigen samenvatting!

Historisch overzicht Middeleeuwen

De samenleving in de Vroege Middeleeuwen werd gekenmerkt door drie dingen:

• Theocentrische karakter. Priesters waren zeer belangrijk, omdat zij konden lezen en schrijven.
• Ridderlijk karakter. De adel was de tweede, belangrijke stand in de samenleving.
• Feodaal systeem op politiek gebied zorgde ervoor dat het land een verzameling was van onafhankelijke staatjes (leenheren, leenmannen etc.)

In de Hoge Middeleeuwen ontstonden de eerste echte steden en daarmee ook de burgerij . Dit zou een belangrijke stand worden voor de literatuurontwikkeling.

In de Late Middeleeuwen werd deze burgerij steeds machtiger en daarmee ook een hoofdkenmerk van de cultuur: die werd burgerlijk . Het leenstelsel verdween, centrale staten ontstonden.

Literatuur Middeleeuwen

Pas vanaf 1100 werden er teksten geschreven. Dit is de start van de West-Europese literatuurgeschiedenis.

Voorbeelden van dit type literatuur zijn Karel ende Elegast, Roelantslied en Van den Vos Reynaerde.

In deze periode werden ook liederen geschreven:

• Ballade . Sprongsgewijs verteld, gebeurtenissen afgewisseld met dialogen, veel herhaling. Sfeer vaak somber, onderwerp ontleend aan sprookje of ridderverhaal.
• Elegie/klaagzang . Gedicht waarin gevoelens van smart en wanhoop worden geuit, vaak naar aanleiding van de dood van iemand.

Zo werkt de app

• Download nu

Historisch overzicht 1500-1700

In deze periode waren er enkele belangrijke ontwikkelingen:

• Nog meer macht voor burgerij door wereldhandel (ontdekking continenten), minder macht voor adel en Kerk.
• Macht kerk nog meer verminderd door hervorming (Luther, Calvijn etc.). Het leidt tot godsdienstoorlogen die economie aantasten.
• Veel burgeroorlogen
• In de tweede helft van de 17e eeuw rust door het ontstaan van absolute monarchieën , met het idee dat de Koning de volledige macht heeft gekregen van God, en dus ook alleen verantwoording hoeft af te leggen aan God.

Nederland 1500-1700

Ook de stand van zaken in Nederland veranderde in de periode 1500-1700. De provincies waren eerst nog redelijk zelfstandig onder Karel V, maar Filips II gaat tegen deze autonomie in en dringt katholiek geloof op. Dit leidt tot weerstand: de Tachtigjarige oorlog begint.

• Ontstaan Republiek der Verenigde Nederlanden. Bestuur via Staten-Generaal (afgevaardigden gewesten) o.l.v. raadspensionaris. Stadhouder (van Oranje) was aanvoerder leger en vloot.
• Raadspensionaris wilde rust voor economie, stadhouder wilde grote staat.
• In de Republiek veel vrijheden, daarom toevluchtsoord voor andersdenkenden.
• Ontstaan ABN

Historisch overzicht Renaissance

In Italië ontstond hernieuwde interesse voor de klassieke oudheid. Deze glorieuze tijd wilden ze doen herleven.

• De eerste onderzoekers noemen we humanisten (bijv. Erasmus). De mens en de aarde waren net zo belangrijk als het hiernamaals.
• Prestaties van mensen kwamen uit de mens zelf, niet van God ( antropocentrisch wereldbeeld).
• Mensen waren niet meer deel van een groter geheel zoals de samenleving, gezin of kerk, maar moesten hun eigen persoonlijkheid, die veel goede dingen kan doen, benutten en ontwikkelen ( individualisme ). Ideaal: homo universalis.
• Mensen gingen nu dus zelf op onderzoek uit en geloofden de dogma’s van de kerk niet meer zomaar: empirisme .

Literatuur Renaissance

Classicisme op drie manieren:

1. Translatio ; vertaling Griekse, Latijnse literatuur
2. Imitatio ; navolging Griekse, Latijnse literatuur (veel in wetenschap, Latijn belangrijke taal)
3. Aemulatio; verbetering Griekse, Latijnse Literatuur

Veel uitdrukkingen, zinsconstructies en woorden worden overgenomen uit Latijn. Omgekeerd was er het purisme ; Latijnse woorden vervangen door nieuwe Nederlandse woorden ( neologisme ).

Nieuwe soorten genres ontstonden: Epigram (kort gedicht), essay en sonnet .

Ook werden er eisen opgesteld waar verhalen aan moesten doen:

• Schrijfregels als metrum, rijm etc. ( estheticisme )
• Personages hoorden zich als echte mensen te gedragen (realisme).

Pieter Cornelis Hooft maakte o.a. het boek Nederlandse Historieën en gebruikte veel Latijn, maar ook purisme.

Constantijn Huygens, maar ook Joost van den Vondel en Bredero, was het beste Nederlandse voorbeeld van een homo universalis. Hij had een voorkeur voor epigrammen.

Historisch overzicht 1700-1800

• Veel nieuwe grootmachten, meer welvaart.
• In Nederland willen patriotten meer democratie, evenals in Frankrijk, via de Franse Revolutie en de Bataafse Republiek. Heel goed gaat dat niet, Napoleon komt aan de macht.

Historisch overzicht Verlichting

• Voortbordurend op het empirisme ontstond het rationalisme . Mensen konden zelf door goed na te denken veel doen en oplossen. Onderwijs en opvoeding is dan ook heel belangrijk.

• Deïsme

  wereld is geschapen door God, maar houdt zich er nu niet meer mee bezig. Verering is dus zinloos.

• De mens moet kunnen zeggen en denken wat hij wil: pleiten voor tolerantie.
• Politiek: Trias Politica (Montesquieu) | Economisch: liberalisme , overheid passief (Adam Smith)

Literatuur Verlichting

Verlichte proza wilde de lezer nieuwe rationele ideeën geven ( didactisch ). Dit leidde tot het ontstaan van:

1. Encyclopedie (alle kennis bij elkaar)
2. Spectatoriale tijdschriften ( artikelen over allerlei onderwerpen)
3. Imaginair reisverhaal. Bedoeld om mensen nieuwe bestuursvormen, zeden en gewoonten te laten zien ( auteur kon daar zijn mening over geven).
4. Utopieën . Hoofdpersoon imaginair reisverhaal komt terecht in een perfecte wereld.
5. Robinsonade . Een persoon raakt afgezonderd van de wereld, maar kan door zijn verstand staand blijven.
6. Roman . Hierin zijn er gebeurtenissen om de personen te beschrijven. Veel realistischer, doordat de auteur meer ingaat op de tijd en de ruimte waarin het zich afspeelt.

Hiëronymus van Alphen werd beroemd door de kleine boekjes die hij maakte voor kinderen, waarin hij in begrijpelijke taal wijze lessen aan de kinderen geeft. Dit is afgeleid van de ideeën van Jean-Jacques Rousseau, die zegt dat kinderen zolang mogelijk in hun eigen wereld moeten blijven.

Historisch overzicht 1800-1875

• Verlichting werkt door; veel politieke veranderingen, revoluties, onafhankelijke landen als Amerika etc. Ook liberalisme is populair.
• Slavernij verdwijnt.
• Ontstaan arbeidersklasse (proletariaat) door industriële revolutie, zorgt voor nieuwe politieke stroming ; socialisme.

Nederland 1800-1875

Napoleon was verslagen en koning Willem I kwam aan de macht. In 1848 mag Thorbecke een grondwet maken, waarin de macht van de koning beperkt wordt.

Ondertussen is ook België onafhankelijk geworden.

Historisch overzicht Romantiek

• Stroming tegen de Verlichting, die zegt dat verstand niet alles is. Ook traditie, kunst, gevoelens etc. spelen belangrijke rol.

• 4 hoofdkenmerken van de kunst:

  • Originaliteit ( laat je opvattingen zien)
  • Kunstenaar revolutionair
  • Romanticus moet zich laten leiden door zijn gevoelens , die vaak tegenstellend zijn
  • Romanticus probeert met verbeelden te ontsnappen aan het hier en nu.

• Centraal staat de natuur , wat niet door de mens aangeraakt is.

• Veel interesse voor de achtergrond van volkeren en talen.

• Nieuwe belangstelling in geloof ( de natuur)

Literatuur Romantiek

Twee hoofdgevoelens: Weltschmerz (droevigheid) en Sehnsucht (verlangen naar onbereikbaar geluk). Deze twee zag je vaast naast elkaar in een verhaal (lieflijk geweld).

Ontstaan van:

• Gothic novel (speelt zich af in het verleden)
• Historische romans (speelt zich af in de Middeleeuwen, gaat veel dieper in op de historische achtergrond )
• Griezelroman
• Science-fiction
• Sprookjes (waren al aanwezig, maar werden nu opgeschreven)

Wil jij nog meer weten van literatuurgeschiedenis? Stel dan je vraag aan de coaches van Mr. Chadd. Zij staan iedere dag voor je klaar.