Erfelijkheidsschema: hoe maak ik die?

Erfelijkheid is een groot onderwerp in de Biologie. Wanneer krijgen afstammelingen een bepaalde eigenschap mee?

Dit werkt via het Erfelijksheidsschema! Hoe? Check het hier!

Gameten bepalen

Een gameet is een mooi woord voor een geslachtscel. Dit is een eicel of een zaadcel. Het bijzondere van gameten is, dat ze in tegenstelling tot normale lichaamscellen, haploïd zijn. Dit betekent dat er maar 1 set chromosomen aanwezig is, normale lichaamscellen zijn diploïd .

Dit is belangrijk om te onthouden bij het maken van een erfelijkheidsschema. Chromosomen komen voor in paren. Slechts 1 chromosoom van elk paar komt in een gameet terecht.

Voor meer informatie over genotype, fenotype, genen en allelen kun je terecht bij: DNA: wat zijn je genotype en fenotype? Het is aan te raden dit artikel eerst even te lezen voordat je hier verder gaat.

We zullen nu een voorbeeld uitwerken: Je hebt een mannetjesmuis met het heterozygote (twee verschillende allelen) genotype Aa voor een bepaalde eigenschap, en een vrouwtjesmuis met het homozygote (twee dezelfde allelen) genotype aa . A is dominant en geeft een zwarte vacht kleur, a is het recessieve allel voor een witte vacht kleur. De mannetjesmuis is dus zwart, en de vrouwtjesmuis is wit.

De zaadcel van de mannetjesmuis kan zijn: allel A of allel a.

De eicel van de vrouwtjesmuis kan alleen zijn: allel a.

Het kruisingsschema

In een kruisingsschema ziet dat er als volgt uit:

Aan een zijde van het schema plaats je de mogelijke gameten van de vader (hier verticaal), aan de andere kant plaats je de mogelijke gameten van de moeder (hier horizontaal bovenaan). De combinaties hiervan schrijf je in de vakjes. Dit zijn de mogelijke genotypen van de nakomelingen. In dit geval is er dus 50% kans op genotype aa (fenotype: witte vacht) en 50% kans op genotype Aa (fenotype: zwarte vacht). Je kijkt hier naar 1 eigenschap die overerft. Dit noem je een monohybride kruising .

• Download nu de app!

Kruisingsschema met meerdere eigenschappen

Je kan een ook kruisingsschema maken van 2 eigenschappen, dit heet een dihybride kruising . Dan gaat het over 2 genen, met elk 2 allelen.

Stel je voor dat allel A dominant is voor een zwarte vacht, en allel a het recessieve allel voor een witte vacht. Daarnaast kan je ook het dominante allel B hebben voor een effen kleur, en allel b is het recessieve allel voor een gevlekte vacht.

Stel je voor dat je 2 heterozygote muizen met elkaar kruist. Het genotype van de vader en moeder is beide AaBb

Omdat de gameet 1 allel van elk chromosoompaar heeft, zijn de mogelijke zaadcellen en eicellen die kunnen ontstaan dus: AB, Ab, aB, ab .

Als je dit in een kruisingsschema zet, wordt het erg groot:

Hiermee krijg je wel erg veel informatie. Er is 1/16e (of 6,25%) kans op het genotype aabb , dus een witte muis met gevlekte vacht.

Als je wilt weten hoeveel kans er is op het fenotype zwart en effen kleur, moet je eerst bepalen welke genotypen daarvoor mogelijk zijn. Beide eigenschappen zijn dominant, dus slechts 1 dominant allel is genoeg.

Een zwarte effen muis kan dus met de volgende genotypen hebben: AABB, AABb, AaBB of AaBb . Als je deze mogelijkheden bij elkaar optelt, kom je op 9/16e (56,25%) kans op een nakomeling met een zwarte vacht en effen kleur.

Oefenen!

Probeer de volgende opgave te maken om te controleren of je het begrepen hebt.

Bij de vachtkleur van de muis domineert bruin (B) over wit (b). twee heterozygote bruine muizen paren met elkaar. Hoeveel procent van de nakomelingen zullen witte muizen zijn? Gebruik hiervoor een kruisingsschema.

Andere bezoekers keken ook naar: Voortplanting: wat is het en welke vormen zijn er?

Leerlingen die hier vragen over hebben, keken ook naar:

Verschillende soorten overerving

Heterozygoot en homozygoot

Dominant en recessief