Na de Tweede Kamerverkiezingen begint het proces van ‘formatie’.

Tijdens dit proces wordt het hoogste bestuur van ons land, het kabinet en de regering, gevormd. Hoe werkt dit eigenlijk? Mr. Chadd legt het je uit!

De kabinetsformatie bestaat in ons land uit 5 delen. Hieronder gaan we ze stap voor stap bij langs.

Bespreking verkiezingen

De dag na de verkiezingen komen de fractievoorzitters van alle politieke partijen bij elkaar om de uitslag te bespreken, samen met de voorzitter van de Tweede Kamer . Meestal wordt in deze fase een verkenner benoemd; een (oud-)politicus van de partij die het grootst is geworden bij de verkiezingen.

Verkenningsfase

In het tweede deel van de formatie gaat deze verkenner bij alle politieke partijen langs. De verkenner vraagt iedere partij naar hun voorkeuren: met wie zouden ze wel samen willen werken in een coalitie en met wie juist totaal niet? Zijn er bepaalde politieke onderwerpen die heel belangrijk zijn voor de partij?

Het is de bedoeling dat de verkenner uit deze gesprekken een combinatie van partijen kiest die samen een meerderheid hebben in de Tweede Kamer en ook met elkaar zouden willen samenwerken. Deze fase eindigt met een debat in de Tweede Kamer waarin de verkenner zijn conclusies en voorkeurscoalitie vertelt. Welke combinatie van partijen (bijv. VVD + CDA + D66 + CU) kwam het meest naar voren in de gesprekken als mogelijke coalitie?

Zo werkt de app

• Check de app

Informatiefase

In datzelfde debat wordt een informateur aangesteld door de Tweede Kamer. Deze informateur gaat in gesprek met de partijen uit die mogelijke coalitie. Het doel van de informateur is om uiteindelijk met een regeerakkoord te komen; een groot document met daarin de uitgangspunten en doelen voor de komende kabinetsperiode. Daarvoor zijn lange gesprekken nodig tussen alle betrokken partijen. Ze onderhandelen over de plannen die in het regeerakkoord komen te staan. Een andere belangrijk punt is de zogenaamde ‘portefeuilleverdeling’. Er zijn in een kabinet verschillende portefeuilles (bv. Buitenlandse Zaken / Defensie / Onderwijs) en tijdens de onderhandelingen wordt alvast bepaald welke partij welke portefeuille krijgt. Komt er bijvoorbeeld iemand van de VVD of het CDA als minister van Buitenlandse Zaken?

Gaat het toch mis, dan moet de informateur terug naar de Tweede Kamer. Die geeft dan de opdracht een andere bepaalde combinatie van partijen te gaan proberen.

Als het uiteindelijke regeerakkoord klaar is, wordt het naar de Tweede Kamerleden van de betrokken politieke partijen gestuurd. Als die het er ook mee eens zijn, schrijft de informateur zijn eindverslag en zit zijn taak erop.

Formatiefase

De volgende stap is om personen te kiezen die plaatsnemen in het kabinet als minister of staatssecretaris. Hier wordt een formateur voor benoemd, vaak de politiek leider van de grootste partij, die uiteindelijk zelf minister-president zal worden. Het gaat in deze fase dus specifiek om bepaalde personen; er is al eerder afgesproken welke partij de bepaalde minister mag leveren.

Start kabinet

Als ook duidelijk is welke personen in het kabinet komen, wordt het kabinet officieel bekend gemaakt en benoemd. Deze benoeming gebeurt door de Koning.

Oefenen

Wil jij nog even oefenen met de kabinetsformatie? Zoek dan op Google naar de formatie van 2017 en beschrijf kort hoe iedere fase er toen uit zag. Wie was de verkenner en/of informateur? Welke partijen deden mee in de onderhandelingen?

Leerlingen die hier vragen over hebben, keken ook naar:

Ministeries: hoe werken ze precies?

Parlement, kabinet en regering

Hoe worden wetten gemaakt?