Prins Maurits en Johan van Oldebarnevelt: wie waren zij?

Tijdens de beginjaren van de tachtigjarige oorlog (1568 – 1648) was Nederland in crisis. Nederland had altijd onder het bestuur gestaan van Spanje en moest nu ineens vechten voor haar onafhankelijkheid. Wat je nodig hebt in zulke tijden is een sterk bestuur en sterke leiders.

Tijdens een groot gedeelte van deze beginfase had je Johan van Oldebarnevelt en Prins Maurits die het land er doorheen sleepten. Maar wie waren deze mensen, en wat was hun rol? Je leest het allemaal hier!

Johan van Oldebarnevelt – landsadvocaat

Johan van Oldenbarnevelt werd in 1586 benoemd als raadspensionaris van de belangrijkste provincie Holland, een hele belangrijke positie in de toenmalige Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden (zoals Nederland in die tijd genoemd werd). Daardoor werd hij ook direct formeel de landsadvocaat van Nederland, een positie die je tegenwoordig zou kunnen vergelijken met de minister-president, hij was de politiek leider van het land.

Van Oldebarnevelt wordt gezien als een van de grootste staatsmannen die Nederland ooit gehad heeft, hij was extreem belangrijk voor het opzetten en bestuur van de Republiek en was erg machtig. Mede vanwege enkele erg gedurfde zetten in de Tachtigjarige Oorlog heeft hij ervoor gezorgd dat de Spanjaarden op afstand werden gehouden doordat hij Nederland financieel liet floreren en het spel van de politiek goed beheerste.

Prins Maurits – stadhouder

De vergelijkingen met de huidige politiek houden wel op wanneer we het hebben over de stadhouder, dit is geen positie die we op dit moment nog kennen, zeker niet in termen van de invloed die hij had.

De stadhouder functie had namelijk niks te maken met het bestuur van een bepaalde stad maar hij was gezien als de leider van het leger van Nederland in die tijd. Prins Maurits kreeg deze positie in 1585 officieel en was daarom direct heel belangrijk binnen Nederland. De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden was namelijk in oorlog. In tijden van oorlog breidt heeft militaire leider natuurlijk erg veel macht omdat hij verantwoordelijk is voor het beschermen van het land.

Aanvankelijke samenwerking

In eerste instantie verliep de samenwerking tussen deze twee machtige mannen binnen de Republiek erg goed. Nederland kwam namelijk uit een tijd van onderdrukking en werd steeds vrijer, dat voelde goed voor de gewone man. Maurits en van Oldebarnevelt leken goed op elkaar aan te sluiten. Als landsadvocaat wist van Oldebarnevelt grote successen voor de Republiek binnen te halen, er kwam veel handel binnen en financieel ging het erg goed. Maurits aan de andere kant deed de militaire leiding en haalde ook op dit gebied grote overwinningen.

Zo werkt de app

• Download nu

Conflicten

Na verloop van tijd ging het echter een stuk minder tussen de beide mannen. Beiden waren bezig met het vergaren van steeds meer macht wat leidde tot conflicten. Een voorbeeld hiervan was dat van Oldebarnevelt in 1609 een wapenstilstand sloot met Spanje. Dat leek hem het beste voor het land. Prins Maurits was hier echter woedend over, die dacht dat het erg goed ging en wilde door met de oorlog om deze te winnen. Ook zal voor Maurits meegespeeld hebben dat hij macht verloor bij een wapenstilstand.

Als we doorspoelen naar 1617 escaleerde het conflict tussen beide mannen volledig. Van Oldebarnevelt had, doordat hij veel macht naar zich toetrok, ook de raadpensionarissen van de andere provincies tegen zich en Prins Maurits maakte daar gebruik van om hem op te laten pakken door zijn privéleger. Nadat hij eerst lange tijd had vastgezeten op verdenking van landverraad liet Maurits eindelijk van Oldebarnevelt executeren. Later werd dit gezien als het einde van een van de grootste staatsmannen die Nederland ooit gekend heeft en die erg belangrijk is geweest in het scheppen van het Nederland zoals we het nu kennen.

Maurits zelf bleef nog even actief maar bleek maar moeilijk in staat om zelf het bestuur en de militaire leiden van het land te doen. Mede hierdoor leed hij ook een aantal gevoelige militaire nederlagen. Na een kort ziekbed overleed hij in 1625.

Snap je het echt? Een oefenvraag!

Wat was het grootste verschil tussen de posities van Maurits en van Oldenbarnevelt en welke factor van het belangrijkste in het bepalen wie de machtigste van de twee was?

Leerlingen die hier vragen over hebben, keken ook naar:

De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden

De Gouden Eeuw

Stadhouder versus raadspensionaris