Karel de Grote, ook wel Charlemagne genoemd, was de belangrijkste koning uit de vroege middeleeuwen.

Hij leefde tussen 747 en 814. Hij was eerst alleen koning van de Franken, maar door grote veroveringen bestond zijn Rijk rond 800 uit grote delen van West-Europa.

In dat jaar werd hij zelfs officieel door de paus, het hoofd van de kerk, gekroond tot Keizer. Uit welke gebieden bestond het Rijk van Keizer Karel de Grote? En welke belangrijke hervormingen voerde hij uit?

Het Rijk van Keizer Karel de Grote

Karel de Grote was in 768 gekroond als koning van de Franken, de bewoners van het huidige Frankrijk. Hij wist in korte tijd zijn grondgebied uit te breiden door succesvol oorlog te voeren tegen de Saksen, en de Longobarden. Tegen het jaar 800 was zijn Rijk zo groot als het huidige Frankrijk, Nederland, België, Duitsland en een groot deel van Italië samen: dit gebied wordt ook wel het Karolingische Rijk genoemd.

De Frankische koningen waren al enkele eeuwen christelijk, om die reden wilde Karel dat geestelijken zich overal in zijn rijk zouden verspreiden om (christelijk) onderwijs te geven. Ook de paus, het hoofd van de christelijke kerk, was hier zeer over te spreken. Om de samenwerking tussen de kerk en Karel te verstevigen kroonde Paus Leo III in het jaar 800 Karel officieel tot Keizer, met die titel was Karel officieel de baas over de wereldlijke heerschappij van de Westerse wereld, terwijl de paus de baas bleef over het geestelijke deel van de macht.

Zo werkt de app

• Download de app

De hervormingen van Karel de Grote

Het Rijk van Karel was nu zo groot dat hij het niet meer kon besturen in zijn eentje vanuit de hoofdstad van zijn Rijk: Aken. Hij trok het land door om overal een oogje in het zeil te kunnen houden, maar afstanden konden vroeger niet zo snel worden overbrugd als nu dus er waren bestuurlijke hervormingen nodig om zijn rijk goed te kunnen regeren. De belangrijkste vernieuwing was het centraliseren van de rechtspraak. Centraliseren wil zeggen: er werden op een centrale plek afspraken gemaakt die geldig waren in het gehele gebied, waar je ook was binnen het Rijk van Keizer Karel. Om ervoor te zorgen dat er orde bleef in de gebieden waar Karel tijdelijk niet aanwezig kon zijn gaf hij delen van zijn land in ‘leen’ aan leenmannen: het leenstelsel.

Zij zorgden daar voor het innen van de belastingen en het beschermen van de mensen. In ruil daarvoor betaalden zij ook belastingen aan Karel en zwoeren ze hem trouw: in geval van oorlog kwamen zij Karel met hun leger te hulp. Ook hervormde Karel het onderwijs en de landbouw. Door middel van het ‘drieslagstelsel’ lag een kleiner stuk land braak en was een groter gebied vruchtbaar. Door deze stukken land af te wisselen was er altijd een groter deel grond vruchtbaar dan onvruchtbaar. Andere dingen die hij centraliseerde was de waarde van gouden munten, en de invoering van een alfabet met 26 letters. Deze centralisatie bood de mensen veel zekerheid waardoor ook andere gebieden zoals architectuur, kunst en literatuur tijdelijk konden opbloeien. Ten tijde van oorlog en onzekerheid zijn die mogelijkheden er veel minder.

In 814 overleed Karel de Grote, zijn Rijk bleef nog tijdelijk bijeen onder de heerschappij van zijn zoon Lodewijk de Vrome. Later verdeelde Lodewijk de Vrome het Karolingische Rijk onder zijn vier zonen, waardoor er weer meer verdeeldheid kwam binnen het Rijk en het Karolingische Rijk langzaam maar zeker weer uit elkaar viel. Een deel van de hervormingen van Karel bleken echter nog vele eeuwen positief merkbaar, om die reden wordt er vaak gesproken over een Karolingische renaissance.

Oefenvraag

Wat is een groot voordeel van de ‘centraliserende’ maatregelen van Keizer Karel de Grote?

Leerlingen die hier vragen over hebben, keken ook naar:

Hofstelsel en horigheid

Het middeleeuwse leenstelsel

Investituurstrijd: keizers en koningen vs de paus