De verschillende bestuursvormen: van monarchie tot democratie en weer terug

Monarchie, aristocratie, oligarchie, tirannie en democratie; een hele mond vol.

Allerlei bestuursvormen die in de geschiedenis veelvuldig zijn voorgekomen. Wat kenmerkt nu elke bestuursvorm? Wat zijn de verschillen? Mr. Chadd legt het je hieronder uit!

Monarchie

Een monarchie is van oudsher een bestuursvorm waarbij één persoon, de vorst, de macht heeft. Het woord monarchie komt van monos (één of alleen) en van archeo (heersen), dit kan een handig ezelsbruggetje zijn. De monarch kan een koning of een keizer zijn, maar ook een farao of een sultan. De macht is vaak erfelijk, wat betekent dat het wordt doorgegeven van ouder tot kind. Tegenwoordig kunnen ook dochters erfgenaam zijn, maar dat was in de Griekse stadstaten nog niet het geval.

Monarchieën bestaan nog steeds. Zo is Nederland een monarchie met koning Willem-Alexander als monarch. De koning moet zich echter houden aan de grondwet en de werkelijke macht ligt bij het parlement. De rol van de monarch is dus vooral symbolisch.

Aristocratie

Veel (stad)staten begonnen in de tijd van de Grieken en Romeinen als een monarchie, maar veranderden later vaak in een aristocratie. Bij een aristocratie is de macht in handen van een groep rijke, vooraanstaande families. Deze families zijn meestal van adel. Het woord aristocratie betekent letterlijk geregeerd door de besten. De macht zou niet gebaseerd zijn op geld of afkomst, maar op kennis, inzicht en capaciteiten.

Oligarchie

Een oligarchie lijkt op een aristocratie, maar hier is de macht in handen van een zeer kleine groep. Het woord oligarchie betekent letterlijk geregeerd door weinigen. Er zijn dus een aantal bevoorrechte mensen aan de macht. Deze kleine groep mensen kan van adel, maar ook zeer vermogend zijn. Bij deze bestuursvorm is het niet belangrijk of er geregeerd wordt door de besten.

Tirannie

Bij een tirannie is er, net als bij een monarchie, sprake van een alleenheerser. In het geval van een tirannie heeft de alleenheerser echter met geweld de macht gegrepen. In de tijd van de Grieken en Romeinen werd dit nog niet als iets negatiefs gezien. Tegenwoordig zien we een tiran echter als iemand die op een wrede manier regeert en daarbij de bevolking onderdrukt.

Zo werkt de app

• Download de app

Democratie

Tegenwoordig hebben we in Nederland een democratie, maar democratieën kwamen in de Griekse stadstaten ook al voor. In een democratie heeft het volk de macht. Het woord democratie komt van demos (volk) en kratos (heerschappij).

In de eerste democratische stadstaat Athene was er sprake van een directe democratie. Dit houdt in dat bij het nemen van beslissingen het volk rechtstreeks beslist, vaak via een volksvergadering. In Athene bestond het volk echter alleen uit vrije, volwassen mannen. Kinderen, vrouwen en slaven mochten niet stemmen.

Tegenwoordig hebben we een representatieve democratie. Hierbij kiest het volk mensen die voor hen regeert, dit worden volksvertegenwoordigers genoemd. Daarnaast mag tegenwoordig elk volwassen persoon stemmen.

En nu jij!

Wil jij checken of je de bestuursvormen begrijpt en uit elkaar kunt houden? Beantwoord dan onderstaande oefenvragen!

1. In sommige steden greep een rijk en machtig man de macht met behulp van een leger. Hij bestuurde dan alleen de stad en iedereen moest doen wat hij besliste. Hoe noemen we zo’n bestuur?
2. In Athene mochten alle vrije Atheense mannen spreken en meebeslissen in de volksvergadering. Hoe noemen we zo’n bestuur?
3. In veel steden in Griekenland lag de macht in handen van een groepje rijke mannen. Hoe noemen we het bestuur van een klein groepje rijke mannen die zichzelf het beste vindt?

Leerlingen die hier vragen over hebben, keken ook naar:

Democratie

Trias politica

Het rationalisme