Veel bloemplanten zijn in staat om zich ongeslachtelijk voort te planten.

Dit doen ze op verschillende manieren. Sommige planten vormen bollen, andere ontwikkelen knollen en weer andere planten vormen uitlopers of wortelstokken.

Aan de ongeslachtelijke voortplanting zitten zowel voor- als nadelen, in vergelijking met de geslachtelijke voortplanting. Hieronder lees je de verschillen tussen geslachtelijke en ongeslachtelijke voortplanting en de bijbehorende voor- en nadelen.

De verschillen tussen geslachtelijke en ongeslachtelijke voortplanting

Bij geslachte voortplanting zijn niet alle nakomelingen hetzelfde, iedereen is uniek. Dit komt door twee geslachtscellen die samensmelten en bij elke nakomeling een uniek DNA-pakket vormen. Deze nieuwe mix van erfelijk materiaal zorgt voor een oneindige variatie in nakomelingen. Er zijn geen twee mensen op aarde gelijk aan elkaar. Het kenmerk van geslachtelijke voortplanting is dat er twee geslachtscellen met elkaar versmelten. Bij planten noemen we deze geslachtscellen de eicel en de stuifmeelkorrels. In het dierenrijk heten deze geslachtscellen de eicel en de zaadcel. Bij bevruchting versmelt een zaadcel met een eicel; er ontstaat een zygote. Uit een zygote ontstaat een nieuw organisme. In speciale voortplantingsorganen, bij de menselijke vrouw bijvoorbeeld de baarmoeder, zorgen organismen ervoor dat de mannelijke- en de vrouwelijke voortplantingscel elkaar kunnen ontmoeten en met elkaar kunnen versmelten. Elke geboren nakomeling heeft zijn specifieke uiterlijke kenmerken en talenten. Deze variatie komt van pas bij een veranderend milieu, bij sterk veranderende milieuomstandigheden zijn er altijd wel een paar organismen in de populatie die het juiste DNA-pakket en de daarbij behorende juiste talenten hebben om de problemen het hoofd te bieden.

Naast geslachtelijke voortplanting hebben veel planten in onze natuur nog een manier van voortplanting, zij kunnen zich snel vermeerderen door ongeslachtelijke voortplanting . Bij planten ontstaat uit één plantencel of uit een deel van een plant een nieuwe plant. Er zijn bij deze manier van voortplanting dus helemaal geen geslachtscellen betrokken. Deze nakomeling heeft precies dezelfde chromosomen als de moederplant en is hierdoor een kloon van zijn moeder. De nieuwe plant kan er alleen anders uitzien door verschillen in milieuomstandigheden waar hij aan wordt blootgesteld, zoals de hoeveelheid licht, water en de bodem waarop de plant groeit. Ongeslachtelijke voortplanting heeft als voordeel dat het voortplantingsproces erg snel kan verlopen, in korte tijd kan de plant zich snel vermeerderen en zorgen voor een hoop nakomelingen. Dit kan voordelig zijn zodra het milieu waar de plant zich in bevindt niet aan verandering onderhevig is. Problemen kunnen zich voordoen zodra het milieu wel verandert en de soort zich moet gaan aanpassen aan de veranderende omstandigheden. Doordat alle planten klonen van elkaar zijn, kunnen ze of allemaal de veranderende milieuomstandigheden aan, of allemaal niet. In dat laatste geval zal de plantenpopulatie snel verdwijnen.

Zo werkt de app

• Start nu met chatten

Natuurlijke ongeslachtelijke voortplanting

Bij natuurlijke ongeslachtelijke voortplanting ontstaat er uit een moederplant een nieuwe plant zonder dat er bevruchting heeft plaatsgevonden. Een cel, of een aantal cellen, van de moederplant groeit dan uit door vele celdelingen tot een nieuwe plant. Planten kunnen zich op twee manieren voortplanten, geslachtelijk en ongeslachtelijk. In het geval van een tulp produceert de plant in zijn bloem zijn voortplantingscellen, de stuifmeelkorrels en de eicellen. Hiermee kan de plant zich geslachtelijk voortplanten. Daarnaast heeft de tulp in de grond een bol. Deze bol bestaat eigenlijk uit verdikte bladeren. De tulpenbol is ontstaan zonder versmelting van een eicel met een stuifmeelkorrel en is dus het resultaat van ongeslachtelijke voortplanting. Uien planten zich op dezelfde manier voort als tulpen. Een ander voorbeeld is de aardappelplant, die bestaat uit stengels. In de knollen van de aardappel bevinden zich cellen die uitgroeien tot een nieuwe aardappelplant. Lisdodde gebruikt wortels voor ongeslachtelijke voortplanting. Wortelcellen kunnen uitgroeien tot een nieuwe plant. Een aardbeiplant maakt stengel-uitlopers. Op zo’n uitloper groeit één cel vervolgens uit tot een nieuwe plant.

Kunstmatige ongeslachtelijke voortplanting

In de land- en tuinbouw wordt veelvuldig gebruik gemaakt van kunstmatige ongeslachtelijke voortplanting . Zo kunnen ouderplanten, die mooi zijn en goed smaken, nakomelingen leveren die net zo lekker smaken en er net zo goed uit zien. Tevens biedt ongeslachtelijke voortplanting de mogelijkheid om snel en effectief veel nakomelingen te creëren. In de aardappelteelt heb je bijvoorbeeld consumptie- en pootaardappels. Pootaardappelen worden het jaar erop opnieuw geplant en krijgen op deze manier veel nakomelingen.

Opdrachten

1. Noem een voordeel en nadeel van ongeslachtelijke voortplanting.
2. Helm is een grassoort die in de duinen voorkomt. Helm wordt vaak in de duinen aangeplant om zandverstuiving tegen te gaan. De plant vormt lange, sterk vertakte wortels en wortelstokken die diep in de bodem doordringen en zo goed het zand vasthouden. De bloeitijd is in het begin van de zomer. De bloempjes vormen samen een geelgroene aar.

Kan helm zich geslachtelijk en/of ongeslachtelijk voortplanten?

Leerlingen die hier vragen over hebben, keken ook naar:

Voortplanting: wat is het en welke vormen zijn er?

Autotroof en heterotroof

Organisatieniveaus