Gaswisseling

Bij biologie op de middelbare school bedoel je met gaswisseling meestal de ademhaling van mensen.

Dus daar beginnen we natuurlijk mee. Gaswisseling vindt plaats door diffusie, wanneer je nog niet weet wat dat is, kijk dan even bij ons artikeltje over diffussie en osmose.

Veel leerlingen vinden gaswisseling lastig, omdat er ook andere onderdelen bij komen kijken, zoals de bloedsomloop en de ademhaling die horen bij de anatomie van mensen en het zuurstoftransport dat hoort bij het onderwerp homeostase.

Gaswisseling bij mensen

Wanneer we bij mensen praten over gaswisseling gaat het eigenlijk altijd over het inademen van zuurstof (O2) en het uitademen van koolstofdioxide (CO2). Dat doen mensen en andere zoogdieren om suikers te kunnen verbranden, zodat het lichaam warm blijft en je energie hebt om alles te doen, van het bewegen van je spieren tot het gebruiken van je hersenen om je huiswerk te maken.

Om die zuurstof overal in je lichaam te krijgen begin je natuurlijk door lucht in te ademen. De longen lijken van buiten gewoon op grote zakken, maar van binnen zijn ze heel wat complexer. De lucht komt binnen door de luchtpijp. De luchtpijp splitst in twee bronchiën, eentje voor elke long. Daarna splitsen de bronchiën weer in een heleboel bronchiolen, kleinere vertakkingen. Aan het einde van de bronchiolen zitten de longblaasjes, die ook wel eens alveoli worden genoemd.

Andere vormen van gaswisseling

Gaswisseling wordt ook wel respiratie genoemd. Bij zoogdieren heet gaswisseling vaak gewoon ademhaling. We noemen het gaswisseling omdat natuurlijk niet alle organismen longen hebben. Gaswisseling kan ook plaatsvinden bij vissen via de kieuwen. Insecten hebben ook geen longen, maar bij hen kan gaswisseling plaatsvinden via buisjes in het lichaam die tracheeën heten. En sommige vissen en schildpadden kunnen zelfs gaswisseling uitvoeren in hun darmen.

Gaswisseling kan hoeft ook niet alleen zuurstof naar koolstofdioxide te zijn. Planten doen het precies andersom, ze verzamelen koolstofdioxide via hun bladmondjes en zetten die om in suiker. Het kan ook nog met hele andere gassen, sommige bacteriën verzamelen stikstof- en zwavelverbindingen om energie van te maken en ook dat is gaswisseling.

Toch nog even op de details in

De lucht die we inademen bevat ongeveer:

78% stikstofgas (N2)

21% zuurstofgas (O 2 )

0,04% koolstofdioxide (CO 2 )

1% Edelgassen (He, Ne, Ar, Kr)

Stikstofgas en edelgassen worden door ons lichaam eigenlijk niet uitgewisseld. Stikstofgas heeft 3 verbindingen en reageert daarom slecht met andere stoffen (hoewel sommige bacteriën het wel kunnen gebruiken) en edelgassen heten edelgassen, omdat ze überhaupt niet reageren met andere stoffen. De lucht die we uitademen bevat dus dezelfde hoeveelheden stikstofgas en edelgas. Na het uitademen bevat de lucht nog ongeveer 16% zuurstof en zo’n 5% koolstofdioxide, je kunt dus zien dat ons lichaam hier wel iets mee doet.

Leerlingen die hier vragen over hebben, keken ook naar:

Zuurstoftransport

Ons ademhalingssysteem

Wat zijn plastiden?