Het corioliseffect: wat houdt dat in?

Overal op aarde zijn er luchtstromen, deze stromen niet rechtstreeks van Noord naar Zuid, maar worden beïnvloed door de stand en draaiing van de aarde en door hoge- en lagedrukgebieden.

Zo zie je dat stormen op het Noordelijk halfrond afwijken naar rechts, en op het Zuidelijk halfrond afwijken naar links! Dit heet het corioliseffect, vernoemd naar Gaspard de Coriolis. In dit artikel lees je alles over dit effect: hoe wordt het veroorzaakt? En hoe zie je het terug in de praktijk?

Hoe wordt het corioliseffect veroorzaakt?

De aarde is een bol die elke dag om zijn eigen as draait, maar de snelheid waarmee dit gebeurt, wordt bepaald door waar op aarde je je bevindt. Wanneer de aarde in 24 uur één keer ronddraait, is het rondje op de evenaar veel groter dan het rondje op de Noord- of Zuidpool. Hierdoor draait de aarde sneller rondom de evenaar dan rondom de polen.Wanneer iets van noord naar zuid wil bewegen, wordt de beweging beïnvloed door de draaisnelheid van de aarde. Voor wind geldt dit ook: wanneer wind van noord naar zuid waait, zal het door de draaiing van de aarde afbuigen. Op het Noordelijk halfrond buigt alles af met de wijzers van de klok mee, op het Zuidelijk halfrond buigt alles af tegen de wijzers van de klok in. Je kunt dit het best onthouden door te bedenken dat de wind een tegenbeweging maakt in de richting van het draaien van de aarde, omdat de snelheid van het draaien hoger ligt op de evenaar.

Wanneer er van de evenaar naar de polen toe wordt bewogen, is het corioliseffect tegengesteld. Richting de polen ondervindt de luchtstroom dan een soort traagheid wat veroorzaakt wordt door het langzamer draaien van de aarde. De luchtstroom krijgt dan een afwijking in de draairichting mee. Het is van belang te benadrukken dat het corioliseffect ontstaat door de verschillende snelheden waarmee een punt op de aarde op de draaias beweegt. Het is een misvatting dat een opstijgend voorwerp als het ware los komt van de aarde waarbij de aarde onder het voorwerp blijft verder roteren. Als je springt op een bus die rijdt aan een hoge snelheid, dan zal je op exact dezelfde plaats neerkomen van waar je vertrokken bent. Ten opzichte van de baan heb jij namelijk dezelfde snelheid als de bus.

Wanneer is het corioliseffect nog meer relevant?

Wanneer je een bal naar iemand gooit, merk je niks van het corioliseffect. Dit komt omdat de bal maar een kleine afstand aflegt. Lucht en luchtstromen daarentegen leggen honderden kilometers af, bij dit soort afstanden speelt het corioliseffect een grote rol. Niet alleen luchtstromen, maar ook vliegtuigen en langeafstandsraketten worden beïnvloed door het corioliseffect. Dit laatste hadden de Amerikanen in de Tweede Wereldoorlog pas na een tijdje door, waardoor ze bij oefeningen in eerste instantie voortdurend hun doel misten. Een voorbeeld uit de luchtvaart laat het corioliseffect zien. Stel je voor dat we een vliegtuig vanuit Nigeria, gelegen op de evenaar, naar Zweden laten vliegen, een tocht van 6 uur in het Noordelijk halfrond. De snelheid van de aarde op de evenaar bedraagt ongeveer 1600 km/uur. Ter hoogte van Zweden, gelegen op 60° noorderbreedte, bedraagt deze snelheid slechts 800 km/uur. Doordat het vliegtuig opstijgt vanaf de evenaar zal de oorspronkelijke snelheid 800 km/uur groter zijn dan de uiteindelijke snelheid ter hoogte van Zweden. Indien er geen correctie zou doorgevoerd worden, zou het vliegtuig dan ook niet in Zweden aankomen, maar 800 km/uur X 6 uur = 4800 km ten oosten van Zweden: een belangrijke afwijking naar rechts ten opzichte van de bewegingsrichting.

Zo werkt de app

• Check de app

Oefenopgaven

1. Leg uit hoe het corioliseffect ontstaat en hoe het kan dat deze op verschillende plekken op aarde verschillende kanten op beweegt.
2. Wanneer het vliegtuig in de tekst niet van Nigeria naar Zweden maar van Zweden naar Nigeria zou vliegen, waar zou deze dan terecht komen?

Leerlingen die hier vragen over hebben, keken ook naar:

Wolken

El Niño: wat is dat eigenlijk precies en hoe ontstaat het?

Mist