Gletsjers zijn grote ijsmassa’s. Ze ontstaan wanneer sneeuw samengedrukt wordt.

Als er jarenlang sneeuw valt op dezelfde plek ontstaan er verschillende lagen sneeuw die op elkaar drukken. Als deze samengeperst worden ontstaat er een groot pakket van ijs en dat is een gletsjer. Let wel, dit proces duurt duizenden jaren.

Waar komen gletsjers voor?

Gletsjers komen alleen voor op plekken waar veel sneeuw valt en dit vervolgens geen kans krijgt om te smelten. Alleen op deze manier blijven de sneeuwlagen liggen en kunnen ze samengeperst worden tot een gletsjer wanneer er weer nieuwe sneeuw valt. Dit gebeurt in gebieden waar het koud is en veel neerslag valt. Denk aan hoge bergachtige gebieden als de Alpen of hele koude gebieden bijvoorbeeld in Scandinavië en IJsland.

Bewegende gletsjers

Het klinkt misschien gek, maar ook gletsjers kunnen stromen net zoals water dat doet. Natuurlijk gaat dat veel langzamer dan stromend water, maar gletsjers bewegen zich wel degelijk voort in waar dat kan. Het werkt eigenlijk hetzelfde als water dat stroomt. Water stroomt door de zwaartekracht altijd door en naar het laagste punt in het landschap. Dat is nog steeds het geval als sneeuw samengeperst is tot ijs, maar het gaat allen een stuk langzamer. Ook zijn deze ijsmassa’s zo sterk dat ze het landschap eronder veranderen. Wanneer een ijsmassa beweegt, stuwt het alles wat het tegenkomt vooruit en wordt het landschap onder de ijsmassa afgevlakt. Dit heet erosie door ijs. Aan het einde van de ijsmassa worden hierdoor stuwwallen gevormd.

Ook in Nederland zien we daar de gevolgen van. Tijdens de laatste ijstijden (miljoenen jaren geleden), kwam het ijs helemaal tot in Nederland. Hierdoor zijn er grote rotsblokken uit het noorden in Nederland terecht gekomen, waar mensen later in Drenthe hunebedden van hebben gemaakt. Ook kunnen we nog steeds een stuwwal als resultaat van een ijstijd in Nederland. Deze ligt op de lijn Haarlem-Utrecht-Nijmegen (HUN-lijn). Je kan dat nu nog heel goed merken in het landschap, bijvoorbeeld in de Utrechtse heuvelrug of op de Veluwe. Je zult merken dat je soms wat flinke heuvels ziet. Dit zijn al miljoenen jaren oude stuwwallen.

Klimaatverandering

Gletsjers en ijsmassa’s zijn de laatste tijd vaak in het nieuws in verband met klimaatverandering. Doordat de aarde warmer wordt, kunnen ze smelten en afbreken. Naast dat het natuurlijk jammer is dat deze mooie ijskappen dreigen te verdwijnen, zorgt het er ook voor dat de aarde nog sneller opwarmt. De aarde warmt namelijk van onderaf op door inkomende straling van de zon. Wat je misschien wel weet van de lessen bij Natuurkunde, is dat witte oppervlakken alle straling en licht weerkaatsen, terwijl zwarte oppervlakken juist alle (licht)straling opnemen.

Als je bijvoorbeeld op een zonnige dag met je blote voeten op een zwarte tegel gaat staan, is dat veel heter dan wanneer je op een witte tegel gaat staan. Op de aarde werkt dat precies hetzelfde. IJskappen en gletsjers weerkaatsen alle straling. Wanneer deze smelten, valt deze werking weg en kan de aarde nog weer warmen worden waardoor er nog meer gletsjers en ijskappen gaan smelten.

Leerlingen die hier vragen over hebben, keken ook naar:

Erosie

Exogene en endogene processen

Bergen