Overmaat is een term die in veel scheikunde-opdrachten terugkomt.

Meestal wordt er gevraagd naar welke stof in overmaat aanwezig is. Dit betekent dat er meer van die stof aanwezig is dan gebruikt wordt.

Maar hoe kun je dit uitrekenen?

Om uit te rekenen welke stof in overmaat aanwezig is, moet je een aantal stappen doen. Als eerste is het belangrijk dat je de reactievergelijking hebt. Soms staat deze al in de opdracht, maar soms moet je deze zelf opstellen. Je hebt deze nodig, omdat je moet weten hoeveel van elke stof met elkaar reageert.

Daarna kunnen we alle gegevens die we al hebben opschrijven. Deze gegevens kun je allemaal uit de vraag halen. Omdat deze gegevens vaak niet in mol staan, maar in gram of in liter, moeten we dit omrekenen. Hiervoor kun je dit artikel gebruiken over rekenen met mol.

• Stel je eerste vraag!

Als je alle gegevens hebt omgerekend naar mol, heb je de molverhouding nodig, om te kijken welke stof in overmaat aanwezig is. De molverhouding zijn de coëfficiënten (dus de getallen voor de moleculen) die in de reactievergelijking staan. Als je bijvoorbeeld 2 CO₂-atomen hebt en 1 H₂O-atoom, dan is de molverhouding CO₂: H₂O = 2 : 1. Je kunt deze molverhouding dan vergelijken met de waarden die je berekend hebt. Hiervoor kun je een kruistabel gebruiken. Als je bijvoorbeeld 5 mol CO₂en 3 mol H₂O hebt, dan ziet dat er zo uit:

x = 5*1/2 = 2.5 mol.

Je ziet dus dat je 2.5 mol H₂O nodig hebt om met 5 mol CO₂ te reageren. We hebben 3 mol, dus dat betekent dat H₂O in dit geval in overmaat aanwezig is.

Oefenen:

Welke stof is in het volgende geval in overmaat aanwezig?

We hebben 50 gram Cu en 100 gram O₂. Deze reageren samen to CuO. Welke stof is in dit geval in overmaat aanwezig?

Leerlingen die hier vragen over hebben, keken ook naar:

Hoe bereken je de concentratie van een oplossing?

Wat is een evenwichtsreactie en hoe werkt het?

Rekenen met mol: wat is mol en hoe kun je hier mee rekenen?