Je ziet de termen centralisatie en decentralisatie wel eens langskomen als het gaat over het bestuur in Nederland.

Sommige dingen vragen een centrale aanpak, dat wil zeggen, door het Rijk uitgevoerd, andere zaken kunnen beter decentraal worden uitgevoerd, oftewel bij een provincie of een gemeente.

Wat zijn de voor- en nadelen van centralisatie? En wat zijn de voor- en nadelen van decentralisatie? We leggen het je hieronder uit!

Centralisatie

Bij centralisatie van het bestuur worden bepaalde taken niet opgepakt door de provincies of gemeentes, maar door de landelijke overheid; het Rijk. Bij het Rijk wordt vaak een beleid uitgestippeld wat dan overal in Nederland geldig is. Voordelen hiervan zijn dat je kan garanderen dat er overal in het land dezelfde standaard is qua kwaliteit. Als je als kind bijvoorbeeld problemen hebt kan je bellen met de kindertelefoon. Door dat centraal te regelen word je als kind hetzelfde behandeld, of je nu uit Groningen, de Randstad of Limburg komt. Ook bespaart het in de kosten: je hoeft niet in elke gemeente of provincie een kindertelefoon op te zetten, maar je hebt dit geregeld vanuit één centrale plek.

Ook gemeenten zelf kunnen centraliseren: meerdere kleine gemeenten voegen zich samen tot één grote gemeente. Ook dit bespaart kosten en bovendien kan je dingen die buurgemeentes eerst waarschijnlijk ieder voor zich zouden regelen nu in één keer afspreken.

Zo werkt de app

• Download nu

Decentralisatie

Bij decentralisatie van het bestuur worden zaken die eerst door het Rijk opgepakt werden nu juist door provincies of gemeentes geregeld. Dit is vaak duurder, maar je zit wel een stuk dichter bij de burger, dus je kan doelgerichter werken. Als je problemen hebt en bij Jeugdzorg terecht komt, is het prettig dat de mensen daar jou en de omstandigheden waarin je woont kennen. Dat werkt een stuk beter nu de jeugdzorg decentraal geregeld is, door de gemeente.

Je ziet tegenwoordig minder dat gemeenten worden gedecentraliseerd. Toch kan het een voordeel hebben: burgers voelen zich bij een kleine gemeente meer verbonden bij de gemeente en politici zijn meer benaderbaar. Dit zijn dan vaak mensen uit de gemeenschap waar iedereen elkaar kent.

Andere zaken die vaak decentraal worden geregeld zijn het uitkeren van nieuwe persoonsdocumenten (zoals een ID-kaart of rijbewijs) en het aanleggen van nieuwe wegen. Het is praktischer dat dit geregeld wordt vanuit je provincie of gemeente dan dat het Rijk zich hiermee bemoeit. In veel beleidsterreinen zie je dat dingen gedeeltelijk centraal en gedeeltelijk decentraal worden geregeld, zoals in de zorg.

Oefenvraag

Wat is een belangrijk voordeel en wat een belangrijk nadeel van het centraliseren van meerdere kleine gemeenten tot één grote gemeente?

Leerlingen die hier vragen over hebben, keken ook naar:

Provinciale Staten & Commissaris van de Koning

Ministeries: hoe werken ze precies?

Parlement, kabinet en regering