Wat is de Accusativus cum Infinitivo (ACI)?

Wat moet ik ermee aan in een tekst?

Soms kom je in het Latijn een combinatie van een naamwoord in de accusativus en een infinitivus tegen. Denk bijvoorbeeld aan de volgende voorbeeldzin:

“Magister puerum studiose laborare videt.”

Deze kun je heel letterlijk vertalen, bijvoorbeeld:

De leraar ziet de jongen ijverig werken.

Niet elke zin kun je op deze letterlijke manier vertalen. Kijk maar eens naar de volgende zin:

“Magister puerum studiose laborare scit.”

Als je dit letterlijk zou vertalen, krijg je ´De leraar weet de jongen ijverig te werken.’ Dit is natuurlijk een hele rare zin in het Nederlands.

Om dit op te lossen, kunnen we gebruik maken van de ACI. Je vertaalt de zin dan met een bijzin die begint met ‘dat…’ . De vertaling van de voorbeeldzin wordt dan ‘De leraar weet dat de jongen ijverig werkt.’ Hoe doe je dit precies?

Hoe vertaal ik de ACI?

Als je de ACI wilt gebruiken om een zin te vertalen, gebruik dan het volgende stappenplan:

1. Vertaal het onderwerp en de persoonsvorm zoals je gewend bent
2. Open een bijzin: “dat …”
3. Vertaal de infinitivus als persoonsvorm van de bijzin
4. Vertaal de accusativus als onderwerp van de bijzin
5. Vertaal eventueel de extra woorden die bij de ACI horen.

Op deze manier krijg je een goede lopende zin! Laten we het stappenplan volgen voor de voorbeeldzin ‘Magister puerum studiose laborare scit.’

1. De leraar weet …
2. De leraar weet dat …
3. De leraar weet dat … werkt.
4. De leraar weet dat de jongen … werkt.
5. De leraar weet dat de jongen ijverig werkt.

Nu heb je de zin juist vertaald. Ook in het Nederlands klopt het nu!

Wanneer kan ik de ACI verwachten?

De ACI-constructie komt voor na een bepaald soort persoonsvormen:

• waarnemen: ‘Ik zie dat…’ – ‘Ik hoor dat…’
• weten: ‘Ik weet dat…’ – ‘Ik begrijp dat…’
• zeggen: ‘Ik zeg dat…’ – ‘Ik vertel dat…’
• menen: ‘Ik meen dat…’ – ‘Ik bedoel dat…’
• voelen: ‘Ik voel dat…’ – ‘Ik vrees dat…’

Als je een accusativus, infinitivus en een van de bovenstaande soort persoonsvormen ziet, moet automatisch een belletje in je hoofd gaan rinkelen! Heel vaak zul je dan een ACI tegenkomen.

Soorten infinitivi

Er zijn verschillende soorten infinitivi. Deze moet je ook verschillend vertalen als je ze tegenkomt in de ACI.

• Bij actieve infinitivi voert het onderwerp van de bijzin de persoonsvorm uit.
• Bij passieve infinitivi ondergaat het onderwerp van de bijzin de persoonsvorm.
• Infinitivi in het perfectum vertaal je voortijdig aan de persoonsvorm.
  • eum laboravisse video ik zie dat hij werkte
  • eum laboravisse vidi ik zag dat hij had gewerkt
• Infinitivi in het praesens vertaal je gelijktijdig met de persoonsvorm.
  • eum laborare video ik zie dat hij werkt
  • eum laborare vidi ik zag dat hij werkte
• Infinitivi in het futurum vertaal je natijdig aan de persoonsvorm.
  • eum laboraturum esse video ik zie dat hij zal werken
  • eum laboraturum esse vidi ik zag dat hij zou werken

Waar moet ik nog meer op letten?

Soms kom je meerdere accusativi tegen in een ACI. De een wordt dan het onderwerp van de bijzin en de andere het lijdend voorwerp. Je mag kiezen welke het onderwerp wordt in de bijzin! Je moet natuurlijk wel goed op de context letten. Kijk maar:

“Magistrum puerum adiuvare videbam.”

Dit betekent óf ‘Ik hoorde dat de leraar de leerling hielp’ óf ‘Ik hoorde dat de leerling de leraar hielp.’ Welke juist is, ligt aan de context!

Soms staat er het woord se of een vorm van eum als accusativus in de ACI. Ze betekenen allebei ‘hij’ , maar er zit een groot verschil tussen! Kijk maar naar de volgende zinnen:

(1) “Magister cogitat se firmum esse.”

(2) “Magister cogitat eum firmum esse.”

De twee zinnen betekenen allebei ‘De leraar denkt dat hij stoer is.’ Het verschil zit in de persoon waar ‘ hij’ naar verwijst. Bij zin 1 verwijst hij naar de leraar zelf. De leraar denkt dus van zichzelf dat hij stoer is. Maar bij zin 2 verwijst hij naar een andere persoon! De leraar denkt daar dus van iemand anders dat hij stoer is.

Leerlingen die hier vragen over hebben, keken ook naar:

Wat is de nominativus cum infinitivo (NCI)?

Wat is een naamval en welke naamvallen zijn er?

Infinitivus