Aan het begin van de 19e eeuw bestond Afrika nog voornamelijk uit zo’n 10.000 stammen die leefden in hun eigen gebieden.

Tijdens de 19e eeuw zou dit volledig veranderen: tijdens de Conferentie van Berlijn was bepaald hoe Afrika over de Europese grootmachten verdeeld zou worden, Waarom waren de Europese landen nu ineens geïnteresseerd in Afrika?

Hoe ging deze verdeling in de praktijk?

Aanloop voor de Wedloop om Afrika

Er was in korte tijd meer interesse gekomen vanuit Europa voor Afrika. Dat had te maken met verschillende redenen:

1. Er was steeds meer bekend geworden over Afrika, mede dankzij de Europese ontdekkingsreizigers die Afrika beter in kaart brachten.
2. Europeanen konden beter leven in Afrika door verbeterde medicijnen. Er was nu bijvoorbeeld een medicijn ontwikkeld tegen malaria, waardoor Europeanen ook diep landinwaarts konden overleven zonder dood te gaan aan malaria.

3. Door de Industriële Revolutie hadden de Europeanen behoefte aan nieuwe afzetmarkten. Dat zijn plaatsen om je producten te kunnen verkopen. De goedkoop geproduceerde kleding uit Europese fabrieken kon zo in Afrika worden verkocht.
4. Voor de Industriële Revolutie waren ook veel grondstoffen nodig. Het bleek dat veel van deze grondstoffen in Afrika aanwezig waren. Zo haalde de Belgische koning Leopold II voor vele miljoenen aan rubber uit de kolonie Congo.
5. Christelijke organisaties zagen in Afrika mogelijkheden om veel mensen te bekeren tot het christendom. Zij voelden dit als hun plicht om de mensen in Afrika ‘beschaving’ bij te brengen. Er werd namelijk in Europa gedacht dat de westerse beschaving ‘superieur’ was ten opzichte van de Afrikaanse beschaving.

De Duitse kanselier Otto von Bismarck had in 1878 de Europese grootmachten (landen als Engeland, Frankrijk, Rusland en enkele kleinere landen) bijeen geroepen om de nasleep van het conflict tussen de Ottomanen en de Russen op te lossen. In 1884-1885 herhaalde hij dit bij de Conferentie van Berlijn. 15 Europese landen en de VS praten over de verdeling van Afrika, en spraken hiervoor de ‘spelregels’ af. Er was geen enkel Afrikaans land uitgenodigd. Als organisator van deze conferentie hoopte Von Bismarck niet alleen fraaie gebieden voor Duitsland te bemachtigen, hij hoopte ook verdeeldheid te creëren onder de andere Europese landen, met name Engeland en Frankrijk. Duitsland wilde namelijk ook een grote wereldmacht worden, maar dat was alleen mogelijk als de andere wereldmachten verdeeld waren. Als zij samen een verbond aangingen tegen Duitsland, dan maakte Duitsland geen kans om te groeien. Dit was onderdeel van de zogenaamde Realpolitik , een nuchtere en praktijkgerichte manier van politiek bedrijven.

Zo werkt de app

• Stel je eerste vraag

De verdeling van Afrika

De Conferentie slaagde volledig zoals Von Bismarck die had bedoeld. Duitsland kreeg enkele koloniën,en de basis was gelegd voor ruzie tussen Engeland en Frankrijk.

Frankrijk had veel gebied gekregen in het Noorden en Westen van Afrika. Graag wilden zij deze lijn doortrekken tot aan het Oosten van Afrika. Engeland had veel koloniën gekregen in het Zuiden en Oosten van Afrika, zij wilden dit graag doortrekken tot het Noorden.

Op het gebied waar dit elkaar kruiste kwam het inderdaad tot een conflict tussen de beide landen. Ook enkele andere landen zoals België en Italië kregen één of meerdere koloniën in Afrika. Deze landen werden vaak volledig ‘nieuw’ gemaakt en de grens werd daarbij vaak getrokken met een liniaal. Zo bestond Afrika rond 1900 opeens uit 40 landen, waarvan er 36 in Europees bezit waren. Bij deze verdeling werd geen rekening gehouden met de Afrikaanse stammen. Vijandige stammen kwamen hierdoor vaak in één land terecht, wat dan kon leiden tot een burgeroorlog. De verdeling van Afrika zorgde dus voor spanningen, zowel onder de Afrikaanse bevolking als tussen de Europese grootmachten. Deze spanningen waren één van de oorzaken waardoor de Eerste Wereldoorlog zo snel kon ontbranden.

Oefenvraag

Wil jij je kennis van de Conferentie van Berlijn testen? Maak dan deze oefenvraag!

Leg uit: het organiseren van de Conferentie van Berlijn was een voorbeeld van de Realpolitik van Otto von Bismarck.

Antwoord: Von Bismarck wilde een grote wereldmacht worden, dat kon alleen gebeuren als de andere wereldmachten verdeeld waren. Door de verdeling van Afrika wist hij dat er conflict zou ontstaan tussen de grootste machten Engeland en Frankrijk. Zij zouden zich hierdoor niet goed kunnen verenigen tegen Duitsland. Bovendien zou Duitsland er ook nog enige koloniën aan over houden, goed voor grondstoffen en een goede afzetmarkt voor de Duitse producten.

Leerlingen die hier vragen over hebben, keken ook naar:

Dekolonisatie

Kolonialisme: wat is het?

Eerste Wereldoorlog