Het zenuwstelsel

Het zenuwstelsel is het communicatienetwerk in ons lichaam dat informatie kan opnemen en verwerken.

Door middel van prikkels zijn we in staat onze omgeving te registreren, via dit netwerk wordt informatie van de hersenen naar andere delen in het lichaam gestuurd en andersom.

Het zenuwstelsel verbindt alle delen van het lichaam met elkaar.

Centraal en perifeer

Er wordt onderscheid gemaakt tussen het centrale en perifere zenuwstelsel. De hersenen en het ruggenmerg vormen het centrale zenuwstelsel. Via de zintuigen ontvangen de hersenen allerlei informatie uit de buitenwereld. Maar ook wordt de toestand binnen in het lichaam in de gaten gehouden, zoals de temperatuur en de ρCO2. Alle informatie wordt door de hersenen verwerkt, geselecteerd en eventueel opgeslagen. Wanneer er actie moet worden ondernomen worden de juiste signalen uitgestuurd.

De hersenen bestaan uit drie belangrijke onderdelen: de grote hersenen, de kleine hersenen en de hersenstam. Het ruggenmerg is een kwetsbare kabel van ongeveer 45 centimeter die loopt vanaf de hersenstam tot bijna het einde van de wervelkolom. Vanuit het ruggenmerg komen tussen de wervels door steeds twee soorten zenuwvezels naar buiten, de ruggenmergzenuwen, die zorgen voor de communicatie tussen de hersenen en de rest van het lichaam. Deze bundels bevatten zowel motorische als sensorische zenuwen. Motorische zenuwen regelen de activiteit van de spieren. Sensorische zenuwen geven informatie van de zintuigen door aan het centraal zenuwstelsel.

Het ruggenmerg is niet alleen een transportband van prikkels, maar hij kan ook onafhankelijk van de hersenen werken en signalen interpreteren. Het ruggenmerg is bijvoorbeeld verantwoordelijk voor het reageren op reflexen, zoals dat je je hand wegtrekt wanneer je deze verbrandt onder de hete kraan. Deze signalen worden dus niet eerst naar de hersenen gestuurd, maar komen via sensorische zenuwen binnen in het ruggenmerg en worden gelijk weer teruggevoerd via de motorische zenuwen.

Het perifere deel is de verbinding tussen het centraal zenuwstelsel, de spieren en organen. Het perifere zenuwstelsel wordt dus gevormd door uitlopers van de motorische en sensorische zenuwen die van en naar het ruggenmerg leiden. De twee helften werken nauw samen om er voor te zorgen dat we op de juiste manier reageren op prikkels van buitenaf.

Autonoom en animaal

Het perifere zenuwstelsel is onderverdeeld in het autonome (vegetatieve) en animale (somatische) zenuwstelsel. Het animale zenuwstelsel staat onder invloed van onze wil en zorgt voor bewuste reacties. Wanneer wij ons bewust worden van een prikkel via de sensorische zenuwen, kunnen we bewust via de motorische zenuwen reageren op deze prikkel. Het autonome zenuwstelsel regelt de onbewuste functies van interne organen, zoals de het kloppen van het hart, de spijsvertering en de ademhaling. Dit noemen we homeostase: het vermogen van het lichaam om zelf zijn interne functies te regelen door middel van feedbacksystemen die op een bepaalde normwaarde moeten worden gehouden. Over de werking van je organen hoef je zelf niet na te denken en we hebben hier zelf dus geen invloed op.

Zo werkt de app

• Check nu de app

Sympathisch en parasympathisch

Het autonoom zenuwstelsel is weer onderverdeeld in het (ortho)sympathisch en het parasympatisch zenuwstelsel. Het sympatisch en parasympatisch zenuwstelsel zijn eigenlijk tegenovergestelden van elkaar. Het sympathisch zenuwstelsel gaat in werking wanneer je in actie bent en zorgt bijvoorbeeld voor de versnelling van je hartslag, de verwijding van je pupillen en het remmen van je spijsvertering. Het parasympatisch zenuwstelsel wordt actief in veilige situaties of in rust, bijvoorbeeld tijdens het slapen gaan of als je rustig op de bank zit. Het parasympatisch zenuwstelsel vertraagd de hartslag, vernauwt de pupillen en activeert de spijsvertering.

Axonen en dendrieten

De zenuwcellen die het zenuwstelsel vormen, bestaan allemaal uit axonen en dendrieten. De axonen en dendrieten zijn uitlopers die aan het cellichaam vast zitten. Een dendriet is de uitloper die impulsen vervoert naar het cellichaam toe. Een axon is een uitloper die impulsen vervoert van het cellichaam af. De uitlopers van de zenuwcellen zijn omgeven door Schwanncellen. Deze Schwanncellen rollen zich als een pannenkoek op om de uitlopers van de zenuwcellen en isoleren op deze manier de uitlopers van de zenuwcellen. De Schwanncellen vormen de myelineschede van de zenuwcellen. Een axon zonder myelineschede kan een impuls voortgeleiden met een snelheid van circa 4 meter per seconde, maar binnen een axon met myelineschede kan de snelheid oplopen tot 120 meter per seconde!

De zenuwcellen kunnen impulsen doorgeven naar andere zenuwcellen via synapsen. Deze impulsen lopen dus altijd van het axon van de eerste cel op het dendriet van de volgende cel. Meer over synapsen en het actiepotentiaal kun je lezen in ons artikel over de verwerking van impulsen!

Heb je nog vragen of kom je er nog niet helemaal uit? Stel je vraag aan Mr. Chadd! Onze slimme coaches helpen je graag verder!

Oefenopgaven

1. Wat is de impuls richting in bovenstaand plaatje?
2. Bij Multiple Sclerose (MS) breekt het immuunsysteem de isolerende laag rond de zenuwcellen af, zodat die op den duur afsterven. Hoe heet deze isolerende laag en welke factor verandert door deze afbraak?

Leerlingen die hier vragen over hebben, keken ook naar:

Impulsgeleiding

Opbouw en functie hersenen en hersendelen

De hormoonregeling