De opbouw van het oog

Het oog is een zintuig dat werkt als ontvanger die de signalen uit de omgeving opvangt en doorgeeft aan de hersenen.

In de hersenen worden de signalen omgezet in waarnemingen en in het geheugen opgeslagen.

Pas in de hersenen komt de bewustwording van de dingen die we om ons heen zien. Het oog werkt als een soort fototoestel. In het oog zit, net als in een fototoestel, een compleet lenzenstelsel, een diafragma en een lichtgevoelige filmplaat.

De bouw van het oog

Het oog heeft twee lenzen: het hoornvlies en de eigenlijke lens, de ooglens . De ooglens is in staat om in- en uit te zoomen, dit heet accomoderen. In rust, als de accommodatiespier ontspannen is, is de lens afgeplat. Hierdoor kun je zowel beelden van ver weg als dichtbij bekijken. Tussen de twee lenzen in bevindt zich het diafragma, de pupil . Licht komt het oog binnen via de pupil. Deze opening wordt groter in het donker en kleiner bij licht. Dit gebeurt door de lengte- en kringspieren. Wanneer de kringspieren aanspannen, verkleint de pupil. Wanneer de lengtespieren aanspannen, vergroot de pupil. Aan de binnenkant van de oogbol ligt de lichtgevoelige filmplaat, het netvlies . Het lenzenstelsel zorgt er voor dat op het netvlies een scherpe afbeelding komt. In het netvlies komt tenslotte het licht achter in het oog terecht. Het midden van het netvlies heet de gele vlek . Het netvlies maakt van licht elektrische signalen (impulsen), deze worden naar de hersenen gestuurd via de oogzenuw . De oogzenuw is dus een soort kabel die de hersenen en de ogen verbindt.

Staafjes en kegeltjes

In het netvlies bevinden zich zintuigcellen . Er zijn twee soorten zintuigcellen: staafjes en kegeltjes . De staafjes hebben een lage drempelwaarde voor licht. Je gebruikt de staafjes om te kijken in het donker. Met staafjes nemen we geen kleur waar, maar alleen grijstinten. De beelden die je in het donker ziet zijn dan ook alleen opgebouwd uit grijstinten. De kegeltjes hebben een hoge drempelwaarde voor licht. De kegeltjes worden dan ook alleen overdag gebruikt wanneer er voldoende licht is. Voor meer informatie over de drempelwaarde en impulsen kun je ons artikel lezen over impulsgeleiding!

Er zitten drie typen kegeltjes in het netvlies. Er zijn kegeltjes die gevoelig zijn voor rood licht, kegeltjes die gevoelig zijn voor blauw licht en kegeltjes die gevoelig zijn voor geelgroen licht. Door verschillende kegeltjes in meer of mindere mate te stimuleren (een groene auto stimuleert bijvoorbeeld de kegeltjes die gevoelig zijn geelgroen licht, een paarse bloem zowel de kegeltjes die gevoelig zijn voor blauw als rood licht) is het mogelijk alle kleuren waar te nemen. Je kunt dit vergelijken met een schilderspalet, waarbij je met de drie primaire kleuren geel, rood en blauw alle kleuren kunt maken.

Zo werkt de app

• Begin met vragen!

De gele en de blinde vlek

Niet alle delen van het netvlies hebben een gelijke verdeling van kegeltjes en staafjes. Hierdoor kun je niet met alle delen van het netvlies evengoed beelden waarnemen. Er is een plek in het netvlies met een hele grote concentratie aan kegeltjes, deze plek heet de blinde vlek. Als je specifiek naar iets kijkt, bijvoorbeeld de letters en woorden in deze tekst, dan draai je je ogen zo dat deze woorden precies op de gele vlek vallen. Door de grote hoeveelheid van kegeltjes in de gele vlek kan je een scherp beeld zien. Ook is er een plek waar geen zintuigcellen zitten, de blinde vlek. Op de plek van de blinde vlek komen alle oogzenuwcellen samen en verlaat de oogzenuw het oog. Hierdoor is er geen plek voor zintuigcellen.

Opdrachten

1. Atropine is een stof die gebruikt wordt bij oogonderzoek. Wanneer atropine in het oog wordt gedruppeld, wordt de pupil zo groot mogelijk. Door het samentrekken van welke spieren in de iris verandert de pupilgrootte?
2. Onder normale omstandigheden wordt de pupil groot als er weinig licht is. Deze verandering van de pupil is onbewust. Hoe wordt een snelle, onbewuste reactie genoemd?
3. Elke keer als je met je ogen knippert, wordt traanvocht door de ogen verspreid. Als de traanklieren niet voldoende traanvocht produceren, ontstaan ‘droge ogen’. De ogen worden dan rood en branderig. Door te weinig traanvocht kan de buitenste, doorzichtige laag van het oog beschadigd raken. Hoe heet deze buitenste laag?

Leerlingen die hier vragen over hebben, keken ook naar:

Opbouw en functie hersenen en hersendelen

Impulsgeleiding

Het zenuwstelsel