Online-onderwijs in het mbo: positief of negatief getest?

Wat men toen nog niet kon weten is dat door Covid-19 het gebruik van digitale middelen een enorme vlucht zou nemen. Online lesgeven werd noodgedwongen de norm in het onderwijs. Voor het middelbaar beroepsonderwijs, waar werkvloer en opleiding het dichtst bij elkaar staan, is dit misschien nog wel de grootste uitdaging. De voorspellingen over waarden die Kennisnet destijds deed kunnen inmiddels worden getest. Daarom vroegen we een aantal personen die betrokken zijn bij het mbo hoe zij aankijken tegen de mogelijke impact op deze waarden. En tot slot wat zij post-corona willen behouden als het gaat om digitalisering.

Hoe heb je deze online periode ervaren?

Richelle Breemhaar heeft afgelopen zomer haar diploma tot mbo-verpleegkundige behaald en is doorgestroomd naar de hbo-opleiding Verpleegkunde Deeltijd. “Ik moet zeggen dat er online minder interactie is, waardoor regelmatig de verveling toeslaat of het hoofd snel vol is. Kennis moet daarom in etappes worden geïntroduceerd, dan pas creëer je effectieve kennisoverdracht.”

Willem Schaap is adjunct-directeur bij Boom uitgevers en geeft aan dat hij had verwacht dat iedereen digitaal meer interactief aan het werk zou gaan. “Toch gebruikt een groot deel van de docenten Teams of Zoom voor kennisoverdracht.”

Lisanne Hoek is coach en studieloopbaanbegeleider bij HZW (mbo niveau 2). Lisanne vult aan dat ze heeft ondervonden dat een mooie verdeling tussen online kennisoverdracht en offline praktische vaardigheden het beste werkt: “Online is het vooral zenden, digitale lesmethoden maken het dan weer wat interactiever.” Een voorzichtige conclusie hier is dat alleen online kennisoverdracht niet aansluit bij de mbo’er.

Gelijke kansen

Volgens Kennisnet vergroot digitale technologie de mogelijkheden voor kwetsbare en minder kansrijke studenten om mee te doen, maar kunnen ze hierdoor ook worden uitgesloten. Deze ontwikkeling raakt waarden als gelijke kansen en inclusiviteit.

Willem geeft aan dat door inzet van digitale middelen gelijke kansen zijn ontstaan als je praat over lesmateriaal. “Iedere student heeft toegang tot het lesmateriaal en helemaal als het adaptief is, lijken de kansen gelijk. Anderzijds zie ik ook dat niet iedere student alle materialen aanschaft, om op die manier kosten te besparen.” Lisanne bevestigt dit: “Maar mijn werkgever faciliteert deze zaken zoveel mogelijk voor de student. Sommige kwetsbare studenten gedijen juist goed in de digitale wereld, aangezien de sociale druk van de klas verdwijnt. Anderen verdrinken en missen de sturing en controle van de docent.” Richelle ziet geen verschil, maar benadrukt dat de gezinssituatie meespeelt. Zo kan het zijn dat sommige studenten moeite hebben met concentratie vanwege een onrustige thuisomgeving.

Betekenisvol contact & professionele autonomie

Digitale technologie maakt volgens Kennisnet persoonlijk onderwijs mogelijk en verrijkt het didactisch repertoire van de docent, maar kan ook zijn autonomie verkleinen. De waarden betekenisvol contact en professionele autonomie kunnen hierdoor beïnvloed worden.

Als het gaat om waarden is Lisanne duidelijk: “Persoonlijke ontwikkeling is erg belangrijk in het mbo en dit is moeilijk te beïnvloeden vanachter een scherm. De student moet gezien worden, want de band tussen docent en student is van onschatbare waarde in het mbo.” Studente Richelle beaamt dit, maar geeft aan dat docenten juist in deze tijd heel goed bereikbaar zijn voor hun studenten. ”Ik vind het echter jammer dat de mogelijkheid tot een persoonlijk gesprek enigszins is weggevallen.” Willem ziet vanaf de zijlijn dat de rol van de docent verandert van kennisbron naar inspirator: “Door digitalisering kan de docent zich hier juist meer op richten. Bepaalde zaken kun je uitbesteden aan de computer, waardoor je meer in contact kunt zijn met de student. Door studenten deels zelf aan de slag te laten, kan de docent zich richten op de groep die extra aandacht behoeft. De docent behoudt zijn autonomie, maar in een andere context en met behulp van digitale leermiddelen.”

Vrije ruimte

Kennisnet beschrijft dat met behulp van digitalisering steeds meer data worden verzameld door bedrijven en onderwijsinstellingen. Deze ontwikkeling beïnvloedt waarden als vrije ruimte, vrijheid om te oefenen/falen en benaderd worden met een open blik. Immers - we kennen de student door en door op basis van alle beschikbare data.

Voor Richelle is dataverzameling iets positiefs: “Ten eerste omdat een docent niet alle mappen hoeft te bewaren. Het is voor zowel de student als docent goed dat je kunt inzien waar je (student) staat. Als je als student de touwtjes in handen kunt houden en de docent geen detective gaat spelen, zie ik alleen maar toegevoegde waarde in het verzamelen van data.” Bij Lisanne zijn ze sinds het online onderwijs gaan werken met een online lesmethode om data bij te houden:

“Ik gebruik deze data vooral om de voortgang en het proces te controleren, maar bij mij op school worden data ook gebruikt om inzicht te krijgen in de inzet van de student.” Tot slot geeft Willem aan dat je voorzichtig moet zijn welke data je bijhoudt, het moet wel nuttig zijn. “De student zit in een leerproces, dit moet je niet financieel willen uitbuiten. Studenten moeten ook fouten durven te maken, dus op individueel vlak moet je uitermate voorzichtig zijn. Het is bijvoorbeeld interessant om op klasniveau een dashboard te hebben waar je per toets kijkt hoe een klas heeft gescoord.”

Behouden uit afgelopen periode

De afgelopen periode heeft dus wel degelijk impact gehad op de genoemde waarden, maar zeker niet alleen in negatieve zin. Op de vraag wat wil je behouden uit de afgelopen periode is het antwoord unaniem; digitaal overleggen. Hiermee bespaar je veel reistijd en sta je sneller in contact met anderen. Daarnaast zijn overleggen met medestudenten en stagebezoeken een stuk efficiënter. Lisanne voegt nog toe dat een meerwaarde van digitale leermiddelen is dat het onderwijs ook door kan gaan als student of docent door omstandigheden niet op school kan zijn.

Uitslag

Betekenisvol contact: negatief

Professionele autonomie: positief

Gelijke kansen en inclusiviteit: neutraal

Vrije ruimte: positief

Conclusie: Positief getest met lichte bijwerkingen