Differentiëren in de klas: oog voor niveauverschillen

Wat is differentiatie?

Differentiatie in het onderwijs is de manier waarop jij als docent omgaat met de verschillen tussen leerlingen. De manier waarop je lesgeeft (instructiewijze) en de lengte van je uitleg (instructietijd) spelen hierbij een grote rol.

Er zijn twee differentiatievormen: convergente en divergente differentiatie.

Convergente differentiatie

Bij convergente differentiatie wil je dat alle leerlingen dezelfde (minimum)doelen halen. Zo houd je de klas qua niveau meer bij elkaar. Het uitgangspunt van convergente differentiatie is klassikaal onderwijs.

Iedereen doet in de basis dezelfde opdrachten en krijgt dezelfde klassikale instructie van jou. Vervolgens gaan leerlingen zelfstandig aan het werk. Zwakke leerlingen krijgen dan extra uitleg en ondersteuning. Sterkere leerlingen die snel werken, krijgen extra opdrachten waarmee ze de tijd kunnen opvullen die jij besteedt aan het ondersteunen van de leerlingen die extra hulp nodig hebben.

Divergente differentiatie

Bij divergente differentiatie geef je verschillende groepen leerlingen verschillende doelen. Het uitgangspunt van divergente differentiatie is het individu. Deze vorm van differentiatie leidt in principe tot steeds grotere niveauverschillen.

Doordat je leerlijnen aanbiedt die passen bij het niveau van leerlingen, krijgen sterkere leerlingen meer ruimte en middelen om een hoger niveau te behalen. Ook gemiddelde en zwakkere leerlingen krijgen leerlijnen die bij hun niveau passen.

Een nadeel voor zwakkere leerlingen bij deze vorm van differentiatie is dat ze niet worden meegetrokken door het niveau van gemiddelde en sterke leerlingen. Daardoor kan het zijn dat zij een lager eindniveau behalen dan ze met een convergente differentiatie kunnen bereiken. Hier moet je als docent alert op zijn.

Differentiatie in de praktijk

In de praktijk wordt convergente differentiatie het meest gebruikt. Dit past het beste bij de manier waarop we ons onderwijs hebben ingericht. Ieder kind moet ieder schooljaar een bepaald minimumniveau hebben behaald om over te gaan. Dit is precies waarop je je richt bij convergente differentiatie.

Divergente differentiatie wordt in de praktijk minder gebruikt. Er is door de hoge werkdruk en grote klassen vaak geen tijd om verschillende leerlijnen aan te bieden. Het risico dat zwakkere leerlingen teveel achterblijven is mede daardoor te groot. Soms wordt deze manier van differentiatie ter afwisseling ingezet, maar meestal voeren scholen in de basis een convergent differentiatiebeleid.

Tip: meer weten over lessen afstemmen op leerlingen? Bekijk ons blog over adaptief onderwijs.

Goede differentiatie in de klas

De meeste lessen bouw je op dezelfde manier op. Je begint met het terugkijken op de vorige les. Hoe ging het huiswerk maken? Snapt iedereen de lesstof van vorige keer? Vervolgens geef je klassikale instructie over het onderwerp waar je deze les mee bezig gaat. Je oefent dit onderwerp even en verhelpt de eerste problemen. Daarna moeten leerlingen zelfstandig aan de slag met het maken van opdrachten.

Dit is het moment waarop je leerlingen extra ondersteuning kunt bieden. Hebben sommige leerlingen moeite met de lesstof? Hebben ze extra uitleg nodig? Dan kun je dit moment aangrijpen om hen hierbij te begeleiden. De rest kan zelfstandig aan de slag.

Zijn er juist leerlingen die extra uitdaging nodig hebben? Je kunt dit moment ook aangrijpen om hun extra aandacht te geven, door verdiepende of verbredende stof aan te bieden.

Beter differentiëren met ons digitale leerplatform

Als docent wil je recht doen aan de hulpvraag van iedere leerling. Door grote klassen en hoge werkdruk is het vaak lastig om optimale ondersteuning te bieden.

Daarom hebben wij Mr. Chadd ontwikkeld: het onderwijsplatform dat jij kunt inzetten als digitale onderwijsassistent. De leerlingen die zelfstandig aan het werk zijn, kunnen hun vragen kwijt in onze app. Binnen 10 seconden krijgen ze persoonlijke 1-op-1-begeleiding van een universitair geschoolde coach.

Hierdoor kun jij je volledig richten op de leerlingen die op dat moment meer aandacht nodig hebben. Door ons in te zetten, heb je meer ruimte om te differentiëren. Zo krijgt iedere leerling de ondersteuning die hij of zij nodig heeft om zichzelf te ontwikkelen.

Meer informatie over Mr. Chadd