Zuren en basen kunnen niet alleen ingedeeld worden in sterk en zwak, maar ook als eenwaardig en meerwaardig.

Wat dat is, wordt hier uitgelegd.

Een meerwaardig zuur is een zuur die in staat is om meer dan één H⁺-ion af te staan.

Neem bijvoorbeeld citroenzuur. Citroenzuur heeft drie zuurgroepen, en kan daardoor ook drie H⁺-ionen afstaan. Of bijvoorbeeld zwavelzuur, die kan twee H⁺-ionen afstaan.
Als een zuur maar een H⁺-ion kan afstaan, zoals HCl, dan heet dat een eenwaardig zuur.
Hetzelfde geldt voor basen. Een meerwaardige base is een base die meer dan 1 H⁺ion kan opnemen, en een eenwaardige base is een base die maar 1 H⁺-ion kan opnemen.
Het is belangrijk om hier rekening mee te houden bij het opstellen van reacties, en bij pH berekeningen.

Zuur-base reactie

Bij een zuur base reactie moet je altijd rekening houden met hoeveel H⁺-ionen een zuur kan afstaan, en een base kan opnemen. Neem bijvoorbeeld de reactie tussen het zwakke fosforzuur en het sterke OH^-. Deze reactie bestaat uit drie deelreacties. Elke keer is het zuurrestion ook weer een zwak zuur, en staat deze boven de base in Binas tabel 49, OH^– is tenslotte een sterke base.

H₃PO₄ + OH^–→ H₂PO₄^– + H₂O
H₂PO₄^– + OH^– → HPO₄^2- + H₂O
HPO₄^2- + OH^– → PO₄^3- + H₂O

De totaalreactie wordt dan:

H₃PO₄ + 3 OH^– → PO₄^3- + 3 H₂O

Echter, als het zwakke zuur fosforzuur reageert met een KIO3-oplossing, vinden niet alle drie de deelreacties plaats. Bij de vorming van H₂PO₄^– staat dit zuur nog steeds boven IO₃^–, dus reageert het nog een keer. Echter, HPO₄^2- staat niet meer boven IO3- in tabel 49, dus reageert het niet meer door, je krijgt dan:

H₃PO₄ + IO₃^–→ H₂PO₄^– + HIO₃

H₂PO₄^– + IO₃^– →HPO₄^2-+ HIO₃

De totaalreactie wordt dan:

H₃PO₄ + 2 IO₃^–→ HPO₄^2- + 2 HIO₃

Opgaven

1. Geef de totaalreactie van oxaalzuur (H₂C₂O₄) met een kaliumfluoride-oplossing.
2. Geef de totaalreactie van zoutzuur met een natriumcarbonaat-oplossing.

Wil je nog meer weten over meerwaardige en eenwaardige zuren en basen? De coaches van Mr. Chadd staan klaar om al je vragen te beantwoorden!