Presidentieel en parlementair stelsel

Er zijn verschillende democratische stelsels waarbij de wetgevende en uitvoerende macht op andere manieren zijn ingedeeld.

Er zijn drie hoofdgroepen van democratische stelsels: parlementaire stelsels, presidentiele stelsels en semipresidentiele stelsels. Wil je weten wat het verschil is tussen deze stelsels? Lees dan snel verder!

Een parlementair stelsel

Nederland heeft een parlementair stelsel. Dit houdt in dat er tijdens onze verkiezingen een parlement gekozen wordt, dit is in Nederland de Tweede Kamer. Uit het gekozen parlement wordt een regering gevormd. Soms heeft één partij de meerderheid en kan deze partij alleen gaan regeren, soms moeten verschillende partijen samenwerken om een meerderheid te vormen – deze meerderheid heet dan een coalitie. Dit is vaak afhankelijk van het kiesstelsel, dit is het systeem dat bepaalt op welke manier verkiezingen plaatsvinden. In Nederland wordt gewerkt met een Kandidatenlijst. Hierbij worden allerlei verschillende parlementariërs van allerlei verschillende partijen gekozen, hierdoor moet er in Nederland altijd een coalitie worden gevormd – geen één partij heeft na de verkiezingen alleen de meerderheid. In Nederland hebben wij dus een coalitieregering. De regering die gevormd wordt in een parlementair stelsel, wordt de uitvoerende macht. De wetgevende macht is in Nederland de regering en de Eerste en Tweede Kamer samen – de machten zijn dus niet strikt gescheiden.

Een presidentieel stelsel

De scheiding tussen de wetgevende en uitvoerende macht, vertaalt zich in sommige landen in aparte verkiezingen voor beide machten. De Verenigde Staten heeft bijvoorbeeld een presidentieel stelsel. Zij houden twee soorten verkiezingen. Eén van deze verkiezingen is om te bepalen wie de president wordt. De president stelt vervolgens zijn eigen regering samen die niet afhankelijk is van een meerderheid in het parlement. De andere verkiezing is om te bepalen wat de verhoudingen in het Huis van Afgevaardigden (vergelijkbaar met de Tweede Kamer) en de Senaat (vergelijkbaar met de Eerste Kamer) worden. Het Huis van Afgevaardigden en de Senaat samen vormen de wetgevende macht. De scheiding der machten in een presidentieel stelsel is dus strikter. Ook heeft de uitvoerende macht hier meer macht, omdat er geen coalitie is waar rekening mee moet worden gehouden. Wel is het systeem grilliger, omdat een president in zijn ambtstermijn heel veel kan realiseren. Als na die vier jaar een president wordt gekozen met helemaal andere plannen, kunnen al die beslissingen weer teruggedraaid worden.

Zo werkt de app!

• Begin met vragen!

Semipresidentieel systeem

Een semipresidentieel systeem is een mengelmoes van beide stelsels. Er zijn hier nog steeds twee verkiezingen: één voor de president en één voor het parlement. De uitvoerende macht bestaat hier alleen niet meer alleen uit de door de bevolking gekozen president, maar ook uit een minister-president, wiens regering afhankelijk is van een meerderheid in het parlement. Als de president en premier van dezelfde politieke partij zijn, kunnen ze samenwerken bij wetgeving en uitvoering van beleid. Het kan ook gebeuren dat ze lid zijn van verschillende partijen en dat ze rivalen zijn. Een voorbeeld van een semi presidentieel stelsel is Frankrijk, met een president en een minister-president.

Oefenopdrachten

1. Het parlement in Groot-Brittannië bestaat uit het Lagerhuis en het Hogerhuis. De grootste partij in het Lagerhuis, bepaalt wie de regeringsleider wordt. Wat voor democratisch stelsel wordt hier gebruikt?
2. In Rusland zijn er verkiezingen voor de president en voor de Staatsdoema en Federatieraad. De president kiest uit de Staatsdoema een minister-president, die vervolgens zijn eigen regering samen stelt. Wat voor democratisch stelsel wordt hier gebruikt?

Leerlingen die hier vragen over hebben, keken ook naar:

Democraten en Republikeinen

Democratie

Eerste en Tweede Kamer