Uiteenvallen Romeinse Rijk

Het Romeinse Rijk was ooit het machtigste Rijk ter wereld: ze hadden het beste leger, de beste cultuur en waren het rijkst.

Toch kwam er een moment dat dit Rijk uiteenviel: officieel kwam er in 476 een einde toen de laatste Romeinse werd afgezet door een Germaanse koning.

Hoe heeft het zover kunnen komen: wat waren de oorzaken van het uiteenvallen van het Romeinse Rijk? En hoe zat het met het Oost-Romeinse Rijk, dat nog ongeveer 1000 jaar langer heeft bestaan?

Oorzaken voor het uiteenvallen van het Romeinse Rijk

Met name vanaf de derde eeuw na Christus ging het een stuk slechter met het Romeinse RIjk. Er waren hier meerdere redenen voor:

• Verdeling van het Rijk tussen Oost en West. De Romeinen werden steeds minder rijk doordat hun oorlogen duurder werden en er steeds minder belasting werd opgehaald. Het was daarom te duur om het hele Rijk vanuit één plek te besturen. Een tijd lang waren er meerdere keizers, eentje in het Oosten en eentje in het Westen, en in 395 werd het Romeinse Rijk officieel gesplitst in een oostelijk en een westelijk deel. Het verschil tussen Oost en West werd steeds groter: het Oosten bleef nog vrij rijk, door handel met bijvoorbeeld Egypte, en had nog steeds meer en grotere steden. De elite sprak er Grieks en de christelijke kerk was in staat de orde te bewaren. Dit stond allemaal in contrast met het westelijke deel: de elite sprak Latijn, en de steden werden steeds minder groot en rijk. Ook was er veel minder orde. De Romeinen raakten van elkaar vervreemd en steunden elkaar bijvoorbeeld steeds minder in geval van oorlog.

• Germanisering van het West-Romeinse Rijk. Door de steeds grotere financiële problemen werd het Romeinse leger steeds minder sterk en waren er steeds meer plunderingen aan de grens van Germaanse volken, zoals de Franken, de Vandalen en de Visigoten. Om dit tegen te gaan werden er steeds meer Germanen in dienst genomen in het Romeinse leger. Deze Germaanse soldaten werden betaald met onder meer grote stukken grond en hoge posities in het Romeinse leger en werden foederati (bondgenoten) genoemd. Het zorgde echter niet voor meer stabiliteit: de Germaanse soldaten in Romeinse dienst waren vaak minder trouw en zorgden voor minder eenheid in het leger. Ook droeg het bij aan een grotere breuk tussen het Oost- en West-Romeinse Rijk, omdat het leger van het Oostelijke Rijk niet gegermaniseerd was.

• De Grote Volksverhuizing. Veel Germaanse volkeren trokken met name vanaf het jaar 400 plunderend door Europa. Aan de ene kant probeerden zij rijkdommen te stelen of zochten zij nieuw grondgebied met veel grondstoffen om te gaan wonen. Aan de andere kant waren zij zelf soms ook verdreven, omdat de Hunnen, een stam uit Azië, ook oprukten binnen Europa. In de vijfde eeuw is Rome meerdere keren geplunderd en is Carthago, de op één na belangrijkste stad van het West-Romeinse Rijk ingenomen door de Vandalen. De Romeinen hadden steeds minder in te brengen tegen deze plunderingen en bovendien deden sommige Romeinen zelf mee aan deze plunderingen om misschien iets meer bezit te kunnen krijgen.

Het einde van het West-Romeinse Rijk en het Oost-Romeinse Rijk

Al deze omstandigheden hebben bijgedragen aan de verslechtering van het leven in het West-Romeinse Rijk. Er was steeds minder geld niet alleen voor een leger, maar bijvoorbeeld ook voor het onderhouden van wegen of van de aquaducten waardoor de kwaliteit van leven veel slechter werd. De Romeinen slaagden er in 451 nog in om de Hunnen terug te drijven, maar in 476 moesten zij toezien dat de laatste Romeinse keizer Romulus Augustulus werd afgezet door de Germaanse koning Odoaker.

Zo werkt de app

• Stel je eerste vraag

Het Oost-Romeinse Rijk bleef nog lange tijd sterk genoeg om te kunnen overleven en de Germaanse volkeren uit hun gebieden te houden. Odoaker erkende zelfs het gezag van de (Oost)-Romeinse keizer in de hoofdstad van dat rijk: Byzantium. Het Oost-Romeinse Rijk wordt ook het Byzantijnse Rijk genoemd, een verwijzing naar deze stad. Zij zagen zichzelf echter als ‘de Romeinen’ en bleven het Romeinse Rijk voortzetten tot het jaar 1453 waarin het Romeinse Rijk definitief ten einde kwam toen zij werden verslagen door de Ottomanen.

Oefenvraag

Wat waren foederati en op welke manier waren zij één van de oorzaken van het uiteenvallen van het Romeinse Rijk?

Antwoord

De foederati waren Germanen die onderdeel waren geworden van het Romeinse Rijk, met name van het Romeinse leger. Zij hadden voorrechten gekregen, zoals stukken grond en hoge posities in het Romeinse leger. Zij waren echter niet zo loyaal, bovendien was er nu meer verdeeldheid binnen het leger. Ook zagen de Oost-Romeinen door de barbarisering van het West-Romeinse leger de West-Romeinen steeds minder als één van hen en waren zij minder vaak bereid de West-Romeinen te hulp te schieten.

Leerlingen die hier vragen over hebben, keken ook naar:

Romeins-Germaanse oorlog

Julius Caesar

Pax Romana