Zo ongeveer honderd jaar geleden werd Rusland nog geleid door een tsaar, maar binnen een korte tijd veranderde het in de communistische Sovjet Unie.

Zo’n omslag in de geschiedenis noemen we vaak een revolutie, in dit geval de Oktoberrevolutie (1917).

In dit artikel lees je wat de oorzaken waren van de Oktoberrevolutie, hoe de revolutie verliep en wat uiteindelijk de gevolgen waren!

Oorzaken

Lange tijd werd Rusland geleid door een familie van tsaren. De laatste was Tsaar Nicolaas II, die regeerde tussen 1894 en 1917, het jaar van de revolutie. In het jaar 1905 waren er al grote protesten tegen zijn beleid met name door revolutionairen, die hervormingen wilden. Om deze mensen tegemoet te komen richtte Nicolaas de Doema op: dit was de Russische variant van een parlement. Ook werd er een officiële grondwet vastgelegd. Volgens de Revolutionairen was dit echter niet genoeg, mede omdat Nicolaas nog steeds de macht had om de mensen in de Doema te ontslaan en een nieuwe Doema op te richten. In de jaren daarna werden de mensen in Rusland alleen maar meer ontevreden:

1. Vergeleken met andere Europese landen was Rusland nog een stuk armer en minder geïndustrialiseerd. De industrialisatie kwam wel langzaam op gang, maar eigenlijk profiteerden daar alleen de fabriekseigenaren van. In Rusland waren ontzettend veel arme boeren die niet mee konden profiteren van de stijgende winst.

3. Tussen 1906 en 1917 heeft Nicolaas tot tweemaal toe de Doema vervangen. Hierdoor had men het gevoel dat er eigenlijk niks was veranderd en Nicolaas nog steeds alle macht in handen had. Nicolaas had daarnaast een groot imagoprobleem: zijn vrouw was van Duitse oorsprong (de vijand tijdens WO I) en de monnik Raspoetin werkte aan het hof om de zieke zoon van Nicolaas te genezen. Volgens de mensen had Raspoetin een slechte invloed op het Russische bestuur.
4. Een groep Russische intellectuelen had aan de hand van de ideeën van onder meer Karl Marx een communistisch ideaal ontwikkeld. Zij vonden dit een uitstekend alternatief voor de manier van regeren van Nicolaas II. Zij waren bovendien rijk genoeg om hun ideeën gemakkelijk te verspreiden over een groot deel van de Russische bevolking.
5. Nicolaas II had zichzelf tijdens de Eerste Wereldoorlog aangewezen als opperbevelhebber van het leger. De oorlog verliep echter niet goed voor Rusland: er waren naar schatting ongeveer een miljoen slachtoffers gevallen in de strijd tegen Duitsland. Er was veel kritiek op de manier van leidinggeven van Nicolaas II.

Zo werkt de app

• Begin nu!

Het verloop van de revolutie

In februari 1917 kwam er al een einde aan het bewind van Nicolaas II. Bij grote protesten tegen zijn beleid probeerde hij weer de Doema af te schaffen, maar de Doema liet dit deze keer niet gebeuren. Zij stelden een Voorlopige Regering in en stelden een vernieuwde Grondwet op. Hiermee was er een einde gekomen aan de periode van tsaren in Rusland. Dit deel van de revolutie wordt ook wel de Februarirevolutie genoemd en vond vrijwel zonder geweld plaats. De nieuwe regering werd geleid door de mensjewiek Kerenski.

Mensjewieken waren meer gematigde revolutionairen. Zij stonden tegenover de bolsjewieken die een verdergaande communistische revolutie wilden.

In oktober 1917 grepen een grote groep van ongeveer 30.000 bolsjewieken de macht tijdens de Oktoberrevolutie . De grootste kritiek op de voorlopige regering was dat zij het communistische ideaal niet genoeg nastreefden en nog steeds geen vrede hadden gesloten met Duitsland, waardoor de oorlog nog door ging. Er kwam nu een nieuwe regering bestaande uit bolsjewieken met aan het hoofd hun leider Vladimir Lenin. Deze sloot zo snel mogelijk de vrede met Duitsland, waardoor de Russen een groot deel van hun grondgebied in Oost-Europa kwijtraakten.

Gevolgen

De mensjewieken gaven de strijd niet zomaar op. Tussen 1918 en 1922 vond er een grote burgeroorlog plaats tussen de Roden (de bolsjewieken) en de Witten (mensjewieken, maar ook andere groepen zoals sympathisanten van de tsaar, en de liberalen). Ook waren er groepen die onafhankelijk mee vochten. Er bleken teveel verschillende groepen vertegenwoordigd bij de Witten, waardoor zij intern verdeeld raakten. Hierdoor kon het Rode Leger, onder leiding van Leon Trotski, de strijd in 1922 winnend afsluiten en werd de Sovjet-Unie opgericht.

De bolsjewieken waren ontzettend sterk uit de Oktoberrevolutie en de burgeroorlog gekomen. Hierdoor hadden zij nog meerdere tientallen jaren de macht volledig in handen. Politieke tegenstanders werden zonder probleem gedeporteerd naar Siberië of gewoon omgebracht. Hierdoor ontstond er een sterke communistische dictatuur in de Sovjet-Unie. Omdat een van de wensen van het communisme was om het communisme over de wereld te verspreiden heeft dit ook veel conflicten veroorzaakt met het ( kapitalistische / democratische) westen, die dit wilden voorkomen.

Even oefenen…

Wil jij kijken of je de Oktoberrevolutie begrijpt? Maak dan deze oefenvraag!

Noem enkele redenen waarom de oktoberrevolutie eigenlijk niet te voorkomen was dankzij het bewind van Nicolaas II.

Antwoord:

Hij gaf te weinig toe na de protesten in 1905, de Doema was wel opgericht maar iedereen had nog steeds het gevoel alsof die geen werkelijke macht had en de Tsaar alle touwtjes in handen hield. Daarnaast bleef de ontevredenheid over de oneerlijke verdeling van de welvaart aan. Het communisme leek voor veel revolutionairen de ideale oplossing voor dit probleem, de Tsaar zou deze oplossing niet in de weg kunnen staan als de revolutionairen de macht zouden grijpen.

Leerlingen die hier vragen over hebben, keken ook naar:

Communisme

De Eerste Wereldoorlog

Gorbatsjov, de laatste leider van de Sovjet-Unie