De zogenaamde dolkstootlegende is verantwoordelijk voor veel van de onrust die bestond in Duitsland tussen de Eerste en Tweede Wereldoorlog.

Door deze onrust stonden er veel politieke groepen tegenover elkaar en was het mogelijk voor de nationaalsocialistische Adolf Hitler om de macht te pakken.

Hoe was de Dolkstootlegende ontstaan? Wat was het precies, en wat was er van waar?

Het einde van de Eerste Wereldoorlog: de Dolkstootlegende

In Duitsland bestond dankzij allerlei vormen van propaganda (reclame, waarbij je de omstandigheden rooskleuriger voordoet dan dat ze zijn) het beeld dat Duitsland er goed voor stond in de Eerste Wereldoorlog, en dat het mogelijk snel door de linies van de vijand (met name Engeland en Frankrijk) zou heen breken. Intern was er in Duitsland wel veel onrust, mede door de opkomst van revolutionaire groepen zoals de communisten. Keizer Wilhelm II voerde, ook op initiatief van de legerleiding (generaals Von Hindenburg en Ludendorff), een democratisering door: er kwam een sociaaldemocratische regering. Al snel openden zij de vredesonderhandelingen, omdat de situatie aan het front niet zo rooskleurig was als het Duitse volk had gedacht. Toen in 1919 de vrede officieel werd ondertekend in Versailles bleken de vredesonderhandelingen ook heel negatief uit te vallen voor Duitsland. Hierdoor was het beeld ontstaan dat de oorlog veel te vroeg was opgegeven door de nieuwe, linkse regering. Dit ging ten koste van de dappere Duitse soldaten. Dit was als een steek in de rug met een dolk, vandaar de term dolkstootlegende.

Waarheid of complot?

De dolkstootlegende was vooral populair bij rechtse extremisten, conservatieven en voormalig soldaten in Duitsland. Zij voelden zich verraden door de groepen die de macht hadden in de nieuwe regering: linkse politici, maar ook communisten en joden. Volgens hen lag de nederlaag tijdens de oorlog niet aan de soldaten, maar uit de tegenwerking van binnenuit. Dit gevoel dat er vijanden waren binnen de Duitse politiek zorgde ervoor dat de Weimarrepubliek, die in 1919 was ontstaan, instabiel was en bleef. Van die instabiliteit konden nationaalsocialisten zoals Adolf Hitler profiteren. Duitsland had de oorlog kunnen winnen als de communisten en joden uit de samenleving waren verwijderd, beweerden zij.

Zo werkt de app

• Download gratis de app

Deze beweringen waren echter niet correct. De legerleiding had in 1918 door dat de oorlog niet meer te winnen was. In plaats van dat zij daarvoor als schuldige werden aangezien, bedachten zij de theorie van de dolkstootlegende. Zij drongen bij keizer Wilhelm II aan op een nieuwe democratische regering, en zij zorgden ervoor dat zij de vredesonderhandelingen zouden voeren. Zelf spraken zij achteraf van een steek in de rug vanuit deze regering, maar zij waren zelf degenen die in hadden gezien dat de oorlog niet meer te winnen was. Het beschuldigen van de linkse politici was dus onterecht, maar het was wel effectief geweest. De Duitse legerleiding had fouten gemaakt en aangedrongen op het einde van de oorlog, maar zij hadden er voor gezorgd dat zij en de Duitse militairen alsnog als helden waren onthaald.

Oefenvraag

De Weimarrepubliek (1919-1933) is nooit een groot succes geworden, mede door de Dolkstootlegende. Waarom?

Leerlingen die hier vragen over hebben, keken ook naar:

Het Verdrag van Versailles

De Tweede Wereldoorlog

Nationalisme & nationaalsocialisme