Osmose in dierlijke en plantaardige cellen

Je hebt vast wel eens gemerkt dat als je een salade lang van tevoren maakt hij er niet zo lekker meer uitziet als je hem op wil eten.

De slablaadjes worden zachter en nat, dit heeft te maken met osmose. Hoe zorgt osmose ervoor dat je sla zachter wordt? Mr. Chadd leg het je uit!

Osmose is het transport van water door een membraan die een gradiënt volgt. Het ontstaat wanneer er aan één kant van een membraan de concentratie van opgeloste stoffen hoger is dan aan de andere kant. Er gaat dan water van de kant van de lage concentratie naar de kant met de hoge concentratie, zodat de concentratie van opgeloste stoffen even groot is aan beide kanten. Dit is een vorm van passief transport, bij passief transport is er geen energie nodig.

Osmose in planten

Planten hebben een celwand en een celmembraan. De celwand laat water met opgeloste stoffen door, celwanden zijn doorlaatbaar, dit noemen we permeabel. Celmembranen zijn selectief-permeabel, het celmembraan kan regelen welke stoffen er doorgelaten worden.

Als plantaardige cellen in zout water doet dan is er sprake van plasmolyse. Buiten de cel is er meer zout dan binnen de cel, daardoor gaat het water de cel uit. Uiteindelijk zit er zo weinig water in de cel dat het celmembraan los gaat laten van de celwand.

Het omgekeerde kan ook gebeuren, als je plantaardige cellen in gedestilleerd water legt zwellen ze op. In de cel zit meer zout dan in de omgeving, daardoor gaat het water de cel in en zwelt de cel op. We noemen dit turgor, de inhoud van de cel duwt dan heel hard tegen de celwand aan.

Als de omgeving van de plantaardige cellen evenveel zout bevat als de cellen zelf noemen we dit grensplasmolyse. Er gaat evenveel water de cel in als uit. Het celmembraan zit netjes tegen de celwand aan en laat net niet los.

Osmotische waarde

De osmotische waarde geeft de concentratie van opgeloste deeltjes aan. Als in het water veel deeltjes zijn opgelost dan heeft de oplossing een hoge osmotische waarde. Als je twee stoffen met een osmotische waarde vergelijkt noem je de oplossing met de meeste opgeloste deeltjes hypertonische en de andere oplossing hypotonische. Als oplossingen dezelfde osmotische waarde hebben noemen we dat isotonisch.

Osmose in dieren

Osmose in dieren lijkt erg op osmose in planten, er is alleen één groot verschil. Plantaardige cellen hebben een celwand, dierlijke cellen hebben geen celwand. Als dierlijke cellen in een hypotone omgeving zijn zwellen ze op, net zoals plantaardige cellen, alleen hebben ze geen celwand waardoor de cel gaat knappen.

Nu weet je hoe osmose werkt, maar hoe zit dat nou met die sla? Als je sla maakt doe je daar vaak dressing overheen, de osmotische waarde van de dressing is meestal niet gelijk aan de osmotische waarde in de slacellen. De dressing is vaak hypertonisch, daardoor gaat er water uit de sla cellen en wordt je sla zachter en wordt het nat.

Maak nu snel de oefenvragen om te checken of je alles hebt begrepen!

Oefenvragen

Vul in:

1. Turgor krijg je als een cel zich bevindt in een … omgeving, het water gaat de cel …
2. … krijg je als een cel zich in een isotonische omgeving bevindt.
3. …. krijg je als een cel zich bevindt in een …. omgeving, het water gaat de cel dan uit.

Leerlingen die hier vragen over hebben, keken ook naar:

Verschil plantaardige en dierlijke cellen

Opbouw van een dierlijke cel

Eukaryoten en prokaryoten