De niche, habitat, biotoop en het ecosysteem

Binnen de ecologie zijn er veel termen die het woongebied van een organisme en het effect op het systeem van dat organisme beschrijven.

Zo heb je de niche, de habitat, de biotoop en het ecosysteem – door de bomen zou je bijna het bos niet meer zien. Hieronder lees je wat al die termen nu precies inhouden en hoe ze zich tot elkaar verhouden!

De niche

De niche is de rol die een organisme in een ecosysteem in neemt. Twee diersoorten kunnen niet twee precies dezelfde niches in een ecosysteem invullen, omdat zij met elkaar concurreren. Wanneer een ecosysteem de gelegenheid biedt voor een niche, zal die niche uiteindelijk altijd gevuld worden. Voorwaarde hierbij is wel dat de nieuwkomers een nieuwe plek of rol binnen het systeem moeten vinden (dus eigenlijk een “gat in de markt”) en de nieuwkomers moeten of een concurrent verdringen of uniek zijn.

Elke niche is het resultaat van een voortdurend proces van aanpassing en natuurlijke selectie. Soorten concurreren met elkaar en organismen evolueren naar de biotische en abiotische factoren die in de biotoop aanwezig zijn. De niche wordt bepaald door een geheel van milieufactoren waaraan een organisme is aangepast, bijvoorbeeld de aanwezigheid van concurrenten, de beschikbaarheid van voedsel en tolerantie voor abiotische factoren. In een vrij simpel systeem zullen de niches best groot zijn, je hebt bijvoorbeeld een paar grazers en roofdieren op de savanne die specialiseren in het eten van bepaalde planten en prooien. Maar in hele complexe systemen zoals het tropische regenwoud heb je soms een niche voor een enkel soort insect, die alleen een enkele soort bloemen bestuift.

De habitat

De habitat is de werkelijke plaats waar een soort woont, maar daarnaast is het de plaats waar de niche van een soort zich bevindt. In de habitat heerst het optimale microklimaat voor het organisme. De habitat is de leefomgeving van een organisme en heeft specifieke biotische en abiotische factoren en omvat alle mogelijke plaatsen waar een bepaald organisme voorkomt. Op deze plekken voldoen de biotische en abiotische factoren aan bepaalde minimale levensvoorwaarden van het organisme, dat wil zeggen dat deze factoren binnen de toleranties van dat organisme blijven. Het begrip habitat wordt vaak verward met het begrip biotoop. Een biotoop beschrijft het geografische gebied waar een organisme leeft, terwijl een habitat uitgaat van de biotische en abiotische eisen van het organisme. Voorbeelden zijn bijvoorbeeld pissebedden, die leven op vochtige plaatsen, en wormen, die onder de grond leven.

Zo werkt onze app

Het ecosysteem

Het ecosysteem is een gebied met een bepaald milieu (abiotische factoren) met alle daarin levende organismen (biotische factoren). Het ecosysteem wordt gevormd door de biotoop en de leefgemeenschap samen. Hierbij is de biotoop het abiotische deel van een ecosysteem. Voorbeelden die onder abiotische factoren en dus de biotoop vallen zijn de temperatuur, de hoeveelheid licht, de aanwezigheid van water en de samenstelling van de bodem. De leefgemeenschap is samengesteld door alle aanwezige soorten in de biotoop. Voorbeelden van ecosystemen in Nederland zijn het waddengebied, de polder of het bos.

Oefenopgaven

1. Ecosystemen bestaan uit een abiotisch en biotisch deel. Hoe wordt het biotische deel van een ecosysteem ook wel genoemd?
2. Een organisme heeft in zijn leefomgeving te maken met abiotische en biotische factoren.

Geef aan welke van de volgende factoren abiotisch zijn, meerdere antwoorden goed:

A. Wind

B. Temperatuur

C. Vegetatie

D. Prooidieren

E. Carnivoren

​